چکیده: یکی از روش های بیو فیزیکی پرایمینگ بذر، پیش تیمار بذر ها با امواج فراصوتی می باشد. ضربه های ممتد امواج فراصوت سبب افزایش نفوذ پذیری پوسته بذر و تسریع در جذب آب و بالا رفتن دمای بافت ها می شود. بالارفتن دما و سرعت آماس بذر های پیش تیمار شده با تسریع تغییرات در متابولیسم جوانه زنی بذر همراه می باشد. بنابراین هدف از انجام این پژوهش مطالعه ی اثر پیش تیمار امواج فراصوتی بر جوانه زنی و فعالیت برخی آنزیم های مهم جوانه زنی بذر سرخارگل بود. این آزمایش در سال زراعی 1396 در دانشکده ی کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود، در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با 5 تیمار و 4 تکرار انجام شد. تیمار های آزمایش شامل 5 مدت اعمال تیمار امواج فراصوتی 0، 10، 15، 20 و 25 دقیقه با دستگاه التراسونیک بود. نتایج این آزمایش نشان داد که اثر پیش تیمار بذر ها با امواج فراصوتی بر تمام صفات اندازه گیری شده معنی دار بود. بیشترین میزان درصد جوانه زنی و وزن خشک گیاهچه در مدت تیمار 15 دقیقه حاصل گردید. بیشترین میزان سرعت جوانه زنی و کارایی استفاده از ذخایر بذر در مدت های تیمار 15 و 25 دقیقه بدست آمد. امواج فراصوت سبب افزایش فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز، پروتئاز، الکل دهیدروژناز، گلوکز 6- فسفات دهیدروژناز ، گلوتاتیون ردوکتاز، قند ها و پروتئین ها، در بیشتر مدت های اعمال تیمار امواج فراصوتی نسبت به شاهد گردید. بهترین مدت اعمال تیمار امواج فراصوتی که هم سبب بهبود خصوصیات جوانه زنی و هم بهبود خصوصیات بیوشیمیایی بذر های سرخارگل گردید، 15 دقیقه بود. به منظور کمّی سازی واکنش سرعت جوانه زنی گیاه سرخارگل نسبت به دما و رطوبت، واکنش جوانه زنی این گیاه تحت تیمار های دمایی (15، 20، 25، 30، 35 و ℃ 40) و پتانسیل آب در چهار سطح (0، 3-، 6- و 9- بار)، به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی بررسی شد. نتایج نشان داد که اثر دما، پتانسیل آب و اثر متقابل آنها بر درصد و سرعت جوانه زنی معنی دار بود. با ارزیابی سه مدل رگرسیون غیرخطی شامل مدل دوتکه ای، دندان مانند و بتای اصلی، مدل دو تکه ای به عنوان مدل برتر انتخاب شد. دماهای کاردینال حاصله عبارت بودند از دمای پایه ℃ 17.02، دمای مطلوب ℃ 23.8 و دمای سقف ℃ 43.3. تعداد ساعت بیولوژیک برای جوانه زنی در پتانسیل صفر 84.5 ساعت بود. اسید سالیسیلیک و جاسمونات ها (الیسیتور شیمیایی) به عنوان ترکیبات پیام رسان کلیدی در فرآیند القا که منجر به تجمع متابولیت های ثانویه می شود بسیار مورد توجه می باشند. استعمال خارجی این ترکیبات باعث القا تنش کاذب در گیاه شده و پاسخ های دفاعی گیاه را بر می انگیزد. گیاه در پاسخ به تنش اکسیداتیو ایجاد شده، میزان بیان ژن های آنتی اکسیدانی را زیاد نموده و بدنبال آن، فعالیت آنتی اکسیدان های آنزیمی و غیر آنزیمی (که اغلب ارزش دارویی دارند) افزایش پیدا می کند. پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر اسید سالیسیلیک و جاسمونیک بر آنزیم های محرک تنش اکسیداتیو، دفاعی و برخی مواد موثره، عملکرد و اجزای عملکرد در سرخارگل و استویا در شرایط مزرعه ای صورت گرفت. آزمایش حاضر در سال زراعی 1394-1395 در دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود در سه تکرار و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار انجام شد. تیمار های آزمایشی شامل محلول پاشی با اسید جاسمونیک با چهار غلظت (0، 5، 20 و 50 میکرومولار)، اسید سالیسیلیک با سه غلظت (0، 0.5 و 1 میلی مولار) و محلول پاشی هر دوی آن ها با فاصله زمانی 10 روز از زمان ورود به فاز زایشی (سرخارگل) و بعد از استقرار در مرحله ی رویشی (استویا) آغاز و در سه نوبت تکرار گردید. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که محلول پاشی بر صفات اندازه گیری شده با اطمینان 99 درصد اثر گذار بوده است. بیشترین میزان فعالیت آنزیم NADPH اکسیداز در تیمار 20ja-1 sa سرخارگل مشاهده شد. فعالیت آنتی اکسیدان های آنزیمی از جمله SOD در بیشتر تیمار ها افزایش یافت. میزان ترکیبات غیر آنزیمی از جمله فنل کل، فلانویید، و آنتوسیانین نیز در اغلب تیمار های سرخارگل افزایش یافت. این ترکیبات که ترکیباتی فنیل پروپانوییدی می باشند به موازات افزایش آنزیم فنیل آلانین آمونیا لیاز افزایش یافتند. بیشترین میزان فنل در برگ در تیمار 50ja با میانگین حدود 38.8 میلی گرم بر گرم وزن تر مشاهده گردید. محلول پاشی سبب کاهش میزان کلروفیل a و b در بیشتر تیمار های استویا نسبت به شاهد شد، اما کارتنویید در 9 تیمار نسبت به شاهد افزایش پیدا کرد. فعالیت آنتی اکسیدان های آنزیمی در برخی از تیمار ها افزایش پیدا کرد، میزان اغلب آنتی اکسیدان های غیرآنزیمی افزایش پیدا کرد، میزان فنل در اغلب تیمار ها، فلانویید و فلانوول در همه ی تیمار ها افزایش پیدا کرد. علی رغم کاهش میزان کلروفیل احتمالاً به دلیل افزایش فعالیت آنتی اکسیدان ها و بهبود شرایط، بیشترین میزان وزن خشک برگ درتیمار های 20ja-0.5 sa، 20 ja-1sa، 50ja-0.5 sa و 50ja-1sa با میانگین حدود 4.6 تن در هکتار به دست آمد. میزان استویوزاید و ریبودیوزاید A سه تیمار اندازه گیری شد که در غلظت ja 20 میزان تولید گلیکوزید ریبودیوزاید A بیشتر بود. اسید جاسمونیک توانست در میزان گلیکوزید ها تغییر ایجاد نماید و میزان مطلوب ترین ترکیب استویا را افزایش دهد از این رو استفاده از آن جهت افزایش ریبودیوزاید A توصیه می شود.