چکیده: با توجه به افزایش تقاضای جهانی برای استفاده از گیاهان دارویی از جمله نعناع فلفلی، امروزه استفاده از جانداران ریز همزیست با گیاه و تنظیم کننده های رشد گیاهی یکی از راهبردهای نوین برای بهبود و افزایش عملکرد گیاهان در شرایط نامطلوب محیطی مانند شوری آب و خاک است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تأثیر همزیستی قارچ شبه میکوریز Piriformospora indica و محلول پاشی متیل جاسمونات بر بهبود رشد گیاه دارویی نعناع فلفلی (Mentha piperita) در واکنش به تنش شوری، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک-های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه و مزرعه اجرا شد. فاکتور اول: همزیستی با قارچ پیریفورموسپورا ایندیکا (شاهد و تلقیح با قارچ)، فاکتور دوم محلول پاشی متیل جاسمونات در شرایط گلخانه ای (صفر، 75 و 150 میکرومولار) و در شرایط مزرعه ای (صفر و 75 میکرومولار) و فاکتور سوم شوری (آبیاری با آب شور در چهار سطح صفر، سه، شش و نه دسی زیمنس بر متر) بود. نتایج نشان داد که در تنش شوری، میزان کلونیزاسیون قارچ، رشد گیاه، محتوای اسانس، محتوای نسبی آب برگ، میزان رنگیزه های فتوسنتزی، پارامترهای فلورسانس (به جز خاموشی غیر فتوشیمیایی (NPQ)) و میزان فلورسانس حداقل (Fo))، هدایت-روزنه ای و تعرق، تجمع عناصر معدنی فسفر و پتاسیم در برگ گیاه کاهش یافت و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان، میزان مالون دی آلدئید و نشت الکترولیت از غشاء، کربوهیدرات محلول و تجمع سدیم در برگ، افزایش معنی داری نشان داد. در آزمایش گلدانی و مزرعه ای، بیشترین اثرات منفی در شوری شش و نه دسی زیمنس برمتر مشاهده شد. حضور قارچ P.indica تأثیر مثبتی بر کاهش تجمع سدیم در برگ گیاه، حفظ کلروفیل، افزایش محتوا و ترکیبات اسانس، افزایش محتوای فنل و آنتوسیانین و مهار رادیکال DPPH، کاهش پراکسیداسیون لیپیدهای غشاء، بهبود رشد و جذب عناصر معدنی و افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان در شرایط تنش شوری داشت. در آزمایش گلدانی، کاربرد غلظت 150 میکرومولار متیل جاسمونات سبب افزایش اثرات مخرب شوری بر میزان کلونیزاسیون قارچ، محتوای نسبی آب برگ، پراکسیداسیون لیپید، تخریب کلروفیل و کاهش انتقال الکترون (ETR) شد. در مقایسه کاربرد متیل جاسمونات با غلظت 75 میکرومولار موجب کاهش اثرات منفی شوری در هردو آزمایش گلدانی و مزرعه ای و همچنین موجب افزایش محتوای اسانس و میزان منتول در شرایط بدون تنش گردید. ترکیب تیماری تلقیح قارچ و محلول پاشی متیل-جاسمونات (75 میکرومولار) بیشترین اثر افزایش را در آزمایش گلدانی، بر میزان منتول، محتوای فنل کل، فعالیت آنزیم کاتالاز، تجمع فسفر در برگ (بدون تنش) و نیز کاهش نشت الکترولیت های غشاء (تنش شوری) داشت. بنابراین به نظر می رسد تلقیح قارچ و محلول پاشی متیل جاسمونات (75 میکرومولار) به وسیله بهبود واکنش های فیزیولوژیکی و رشدی گیاه موجب کاهش اثرات منفی شوری شد و به بیان دیگر منجر به مقاومت گیاه دارویی نعناع فلفلی به تنش شوری گردید.