چکیده: یکی از راه های افزایش تحمل تنش های محیطی و افزایش عملکرد در گیاهان زراعی استفاده از قارچ های میکوریزا می باشد. تلقیح خاک با میکوریزا رشد و عملکرد گیاهان را در محیط آزمایشگاهی و در مزرعه افزایش می دهد. در این آزمایش تاثیر سه گونه قارچ میکوریزای آرباسکولار بر رشد و عملکرد گیاه سویا تحت تنش کادمیوم در یک آزمایش گلدانی مورد مطالعه قرار گرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد. تیمارها عبارت از 4 سطح قارچ میکوریزا شامل شاهد (a1)، گلوموس موسه آ (a2)، گلوموس اینترارادیس (a3) و گلوموس فاسیکولاتوم (a4) و 4 سطح کادمیوم (به فرم نیترات کادمیوم) شامل صفر (b1)، 20(b2)، 40(b3) و 60(b4) میلی گرم در کیلوگرم خاک بودند. نتایج این بررسی نشان داد که میکوریزا باعث افزایش وزن خشک ریشه، ساقه، برگ و سطح برگ شد همچنین میزان کادمیوم جذب شده توسط اندام های هوایی، درصد کلونیزاسیون ریشه، حجم ریشه و میزان کلروفیل a و کلروفیل کل در حضور قارچ میکوریزا افزایش داشته است. در مقابل کادمیوم باعث کاهش در وزن خشک ریشه، ساقه، برگ و سطح برگ شد. همچنین کادمیوم به طور معنی داری سبب کاهش حجم ریشه، ارتفاع گیاه و تعداد شاخه فرعی در غلظت های 20، 40 و 60 میلی گرم کادمیوم شد. اثرات متقابل میکوریزا و کادمیوم بر وزن خشک ساقه (نمونه برداری دوم) و میزان کادمیوم جذب شده توسط اندام های هوایی معنی دار بود به طوری که با افزایش غلظت کادمیوم و همزیستی قارچ میکوریزا افزایش در مقدار این صفات نسبت به عدم حضور میکوریزا مشاهده شد. به طور کلی نتایج این تحقیق حاکی از این است که کاربرد قارچ میکوریزا باعث افزایش رشد گیاه، افزایش تحمل گیاه به تنش کادمیوم، کمک به جذب بیشتر کادمیوم از خاک توسط گیاه و بهبود در صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گردید.