چکیده: به منظور بررسی پاسخ گیاه بزرک به محلول‌پاشی کلرید کلسیم تحت شرایط تنش کم‌آبیاری، آزمایشی مزرعه‌ای به صورت اسپلیت‌پلات و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهرود اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل آبیاری در سه سطح 8 روز (عدم تنش)، 12 روز (تنش ملایم) و 16 روز (تنش شدید) به عنوان فاکتور اصلی و محلول‌پاشی کلرید کلسیم در پنج سطح (صفر، 6 و 12 میلی‌مولار در زمان گلدهی، 6 و 12 میلی مولار در زمان پر شدن دانه) به عنوان فاکتور فرعی بودند. اولین و دومین محلول پاشی با کلرید کلسیم به ترتیب در 34 (در زمان شروع گلدهی) و 55 (در زمان شروع پر شدن دانه) روز پس از کاشت انجام شد. نتایج نشان داد، تنش کم آبیاری موجب کاهش محتوای آب نسبی و افزایش درصد پروتئین و میزان کلسیم برگ گردید. همچنین محلول‌پاشی کلرید کلسیم با غلظت 12 میلی‌مولار در هنگام گلدهی سبب افزایش میزان کلسیم برگ، کلروفیل a و تعداد شاخه فرعی و با غلظت 6 میلی‌مولار هنگام گلدهی موجب افزایش تعداد شاخه فرعی فرعی در بوته شد. به لحاظ تاثیر گذاری بر ماده خشک کل، وزن خشک برگ و وزن خشک کپسول، محلول‌پاشی با غلظت 12 میلی‌مولار در شرایط تنش ملایم موجب بهبود این صفات نسبت به شرایط تنش شدید گردید. همچنین محلول پاشی با غلظت 12 میلی-مولار کلسیم در شرایط تنش ملایم موجب بهبود صفاتی از قبیل نسبت پوسته به دانه، تعداد دانه در کپسول و نسبت کلروفیل a/b گردید. در شرایط تنش شدید محلول پاشی با غلظت 12 میلی مولار هنگام پر شدن دانه موجب افزایش وزن خشک ساقه، تعداد کپسول در بوته، عملکرد دانه و عملکرد روغن شد. همچنین صفات فیزیولوژیکی مانند پایداری غشاء پلاسمایی، کلروفیل b، کلروفیل کل، کاروتنوتید و میزان پتاسیم برگ نیز در ترکیب همین تیماری افزایش داشته است. در نهایت در محدوده پژوهش انجام شده ترکیب تیماری عدم تنش و محلول‌پاشی 12 میلی‌مولار کلسیم کلراید هنگام پر شدن دانه را می‌توان به عنوان بهترین ترکیب تیماری معرفی کرد.