چکیده: توده های گرانیتوئیدی ازنا – الیگودرز در حدفاصل شمال الیگودرز تا شمال ازنا در بین سنگهای دگرگونی ناحیه ای درجه پایین تا متوسط به سن اواخر تریاس تا اوایل ژوراسیک و با طیف ترکیبی اسلیت، فیلیت و میکاشیست جایگزین گردیده اند. این توده های نفوذی در محدوه سنی حدود 160 تا 170 میلیون سال پیش تشکیل و جایگزین شده اند. براساس مطالعات صحرایی و میکروسکپی، آنها دارای ترکیب سنگ‎شناسی متشکل از گرانودیوریت، گرانیت، لوکوگرانیت، آپلیت و پگماتیت تورمالین دار می باشند. گرانودیوریت ها سازنده اصلی این توده ها هستند. حضور زینوکریست های آندالوزیت و آنکلاوهای متاپلیتی آندالوزیت دار، میکاشیستی، سیلیسی (کوارتزی) و متاسندستونی از ویژگی های بارز این توده‎‎ها محسوب می شود. گرانیت ها به صورت دایک و آپوفیز، گرانودیوریت ها را قطع کرده اند و از آنها جوان تر می باشند. بر اساس شواهد موجود، ماگمای گرانودیوریتی به واسطه تبلور تفریقی به یک ماگمای گرانیتی تحول یافته است. لوکوگرانیتها به صورت دایک و آپوفیز گرانیتها و گرانودیوریتها را قطع کرده اند. لوکوگرانیتها نسبت به گرانیتها و گرانودیوریتها دارای رنگ بسیار روشن تر (سفید رنگ) و دانه ریزتر می باشند. به نظر می رسد لوکوگرانیتها از ذوب بخشی گرانودیوریتها (در اعماق) حاصل شده‎اند، ماگمای حاصله در مراحل پایانی تشکیل این توده های گرانیتوئیدی به سمت بالا صعود نموده و در امتداد فضاهای خالی جای گرفته است. ماگمایی که به تشکیل لوکوگرانیتها منجر شده است خود متحمل تبلور تفریقی شده است. به طوری که در مراحل پایانی به مذابهای بسیار غنی از سیلیس یا سیالات غنی از بور تحول یافته است. وجود آپلیتها و پگماتیتهای تورمالین دار و رگه های کوارتز- تورمالین و تورمالینیتها مؤید این امر است. براساس ویژگی های ژئوشمیایی، این توده ها دارای ماهیت پرآلومین و کالکوآلکالن می‎باشند و در زمرۀ گرانیتوئیدی نوع S و کمان حاشیۀ قاره (CAG) قرار می‎گیرند. معمولاً بین گرانودیوریتها- گرانیتها و لوکوگرانیتها یک وقفه ترکیبی مشاهده می شود که به علت تفاوت در سازوکار تشکیل آنها می باشد. دایکهای دیوریتی تا گابرودیوریتی دارای ماهیت متاآلومین هستند و از تفریق و تحول ماگمای مشتق شده از مذابهای حدواسط تا بازیک حاصل شده‎اند. مذابهای حدواسط تا بازیک از ذوب ورقه اقیانوسی نئوتتیس فرورانده شده به زیر ورقه قاره ای ایران مرکزی یا احتمالاً ذوب گوه گوشته ای متاسوماتیسم شده روی آن حاصل شده اند که پس از تشکیل به ترازهای بالاتر صعود کرده و در بخش های میانی پوسته جای گرفته است و سپس به صورت توده های آذرین درونی با ترکیب الیوین گابرو تا کوارتزدیوریت یا دایکهایی با همین ترکیب تجلی پیدا کرده اند. با توجه به شواهد صحرایی و پتروگرافی، در اثر جایگیری ماگماهای بازیک- حدواسط (با ترکیب الیوین گابرو تا دیوریت یا به طور کلی گابرو) در بین مجموعه متاپلیتی (اسلیت، فیلیت، میکاشیست و گارنت میکاشیست) دما بالا رفته (دگرگونی مجاورتی گسترده صورت گرفته) و تا حد تشکیل آندالوزیت هورنفلس و سپس سیلیمانیت هورنفلس پیش رفته است. با گذر از مرز دمایی ذوب متاپلیت ها، ماگماهای گرانیتوئیدی به وجود آمده اند، سپس ماگماهای تولید شده به ترازهای بالاتر پوسته صعود کرده و جای گرفته اند. جایگیری آنها با دگرگونی مجاورتی کم وسعت با حداکثر درجه دگرگونی در حد کردیریت- هورنفلس همراه بوده است.