چکیده: منطقه معدنی مس تابان در 160 کیلومتری جنوب شاهرود و در حدود 20 کیلومتری جنوب‌باختر آبادی طرود قرار دارد. کمربند ماگمایی طرود- چاه شیرین که به سمت‌های باختر و خاور در مناطق همجوار نیز ادامه پیدا می کند از وقایع زمین‌شناسی شاخص در این ناحیه می‌باشد. منطقه معدنی تابان شامل مجموعه ای از سنگ های آتشفشانی، آتشفشانی- آذرآواری، همراه با میان لایه های رسوبی با راستای عمومی خاوری- باختری است و به علت شرایط سخت کویری و نبود راه های دسترسی مناسب، بر روی سنگ های آتشفشانی این منطقه تا کنون مطالعه جامعی صورت نگرفته است. سنگ های آتشفشانی بیشتر دارای ترکیب آندزیتی تا بازالتی هستند و به صورت روانه های گدازه‌ای به همراه نهشته های انفجاری (آذرآواری‌ها) در توالی آتشفشانی- رسوبی ظاهر شده اند. گدازه ها به صورت توده های سنگی متراکم و با ساختار منشوری تظاهر دارند. از نظر ژئوشیمیایی، در نمودار به‌هنجار شده نسبت به گوشته اولیه برای نمونه‌های سنگ‌های آتشفشانی، برخی ناهنجارهای مثبت و منفی در مقادیر Ti ، P، K دیده می‌شود. تهی‌شدگی از Ti در نمونه‌های منطقه با عدم حضور کانی‌های تیتانیوم‌دار در این نمونه‌ها سازگار است. فراوانی عنصر Ce به دلیل ضریب توزیع زیاد این عنصر در پلاژیوکلاز نسبت به سایر عناصر LREE بیشتر می‌باشد. بالا بودن مقادیر عناصر U و Th و عناصر لیتوفیل بزرگ یون مانند Ba و Ce در سنگ‌های منطقه نشان می‌دهد که ماگمای سازنده‌ سنگ‌های مورد مطالعه در حین صعود و جایگزینی دچار آلایش پوسته‌ای با سنگ‌های میزبان شده است. در این منطقه کانه زایی مس به ‌صورت ‌رگه ای ‌در امتداد‌ صفحات ‌گسلی ‌در ‌واحدهای آتشفشانی- ‌آذرآواری (بیشتر آذرآواری‌ها) ‌تشکیل ‌شده است ‌که‌ شکستگی های ‌حاصل ‌از ‌عملکرد ‌این ‌گسل ها‌ در‌ سنگ های‌ منطقه،‌ محل ‌مناسب را‌ برای ‌نفوذ ‌محلول های‌ گرمابی ‌ایجاد‌ کرده است. در ‌حقیقت ‌این‌ گسل ها‌ و‌ شکستگی ها‌ کنترل ‌کننده‌ اصلی‌ کانی سازی ‌محسوب ‌می شوند.‌ بر‌اساس ‌مشاهدات ‌صحرایی ‌و‌ مطالعات ‌کانه نگاری،‌ کانه زایی در ‌دو ‌مرحله‌ درون زاد (پیریت و کالکوسیت) ‌و‌ برون زاد (کالکوسیت،‌ کوولیت،‌ مالاکیت، ‌کریزوکولا و گوتیت) اتفاق افتاده است. ‌از ‌مهم ترین ‌دگرسانی ها ‌در ‌منطقه ‌می-توان ‌به ‌دگرسانی‌های ‌آرژیلی، ‌سیلیسی، ‌سریسیتی، ‌کلریتی و‌ کربناتی ‌‌اشاره‌ کرد. ساخت و بافت‌های ‌ماده ‌معدنی ‌نیز ‌به ‌صورت‌های ‌رگه- رگچه ای، جانشینی، پرکننده ‌فضاهای‌ خالی و دانه‌پراکنده‌ ‌دیده‌ می شود. عیار مس در نمونه‌های کانسنگ از حدود 1/0 تا بیش از 4 درصد تغییر می‌کند. ‌در‌ نهایت،‌ با‌ توجه‌ به ‌بررسی‌های سنگ شناسی، کانی‌شناسی، دگرسانی، زمین‌ساختی و ژئوشیمی می توان ‌نتیجه‌ گرفت ‌که‌ کانسار مس تابان از نوع کانسارهای مس رگه‌ای گرمابی با سنگ میزبان آتشفشانی می‌باشد.