چکیده: فلزات سنگین از مهمترین آلاینده های محیط زیست در هر سه فاز خاک، آب و هوا می باشند. این تحقیق با هدف بررسی ژئوشیمیایی عناصر آلاینده در منابع آب زیرزمینی در بخشی از جنوب دشت بیرجند و تعیین منشاء احتمالی آلودگی با تاکید ویژه بر سنگ شناسی و ژئوشیمی منطقه صورت پذیرفته است. بدین منظور پس از جمع آوری اطلاعات و مشاهدات صحرایی و انتخاب محل های مناسب ، از آب طی دو مرحله، 27 منبع آب در اردیبهشت ماه 1389(انتهای فصل تر) و 30 منبع آب در مهرماه 1389(انتهای فصل خشک) نمونه گیری گردید. غلظت کاتیون ها و آنیون ها با روش های استاندارد و غلظت عناصر به روش ICP-MS در نمونه های آب اندازه گیری گردید. از رسوبات و سنگ های منطقه نیز نمونه برداری صورت گرفت. 18 نمونه سنگی جهت تهیه مقاطع نازک و 25 نمونه رسوب جهت آنالیز ICP-MS برداشت شدند. مطالعات سنگ شناسی منطقه حاکی از حضور توالی افیولیتی می باشد. مجموعه سنگ های اولترامافیک و همچنین گدازه های بازیک (اسپیلیت ها) با گسترش نسبتا زیاد در ارتفاعات جنوب دشت بیرجند قرار دارند که بیشترین تاثیر را بر کیفیت آب منطقه داشته اند. لیستونیت ها منشاء بیشتر عناصر مورد بررسی در منطقه از جمله Pb، Cu، Zn، B، As، Au، Ag، Ni، Cr، Fe، Ba، Mg، K، Ca و Cl می باشند. محاسبه فاکتور غنی شدگی نشان می دهد که رسوبات منطقه نسبت به Ni غنی شدگی شدید و نسبت به As، Cr و Cu غنی شدگی نسبتا شدید و نسبت به Zn، Pb و Mg غنی شدگی متوسط نشان می دهند. محاسبه درجه آلودگی عناصر در رسوبات نشان دهنده آلودگی اندک در بیشتر رسوبات منطقه هستند. نتایج بررسی کیفیت منابع آب معلوم می سازد که بیش از %80 از منابع آب به Cr و B و 50% آنها به Mg آلوده می باشند. همچنین مقادیر Na، Cl و TDS در برخی از منابع آب بیش از حد مجاز هستند. بالاترین همبستگی ها در منابع آب بین Pb و B (943/0+)، Mg با Ca(614/0+) و Na با Cl (713/0+) محاسبه شده است. MI نیز برای تمامی منابع آب به جزء چشمه بالاتر از یک بدست آمد که نشان-دهنده آلودگی تمامی منابع آب در منطقه می باشد. با توجه به آلودگی منابع آب به Cr و مزیت هایی که روشهای بیولوژیک در حذف فلزات سنگین از آب دارند، در این تحقیق برای اولین بار در جهان از هسته پودرشده میوه عناب به عنوان یک ماده جاذب، جهت حذف کروم VI از محلول استفاده شد. عملکرد پودر هسته میوه عناب در دمای اتاق برای 5 فاکتور pH، زمان، اندازه ذرات، نسبت جاذب به محلول و غلظت کروم در محلول بهینه سازی گردید. نتایح نشان دهنده عملکرد و قابلیت بالای پودر هسته میوه عناب در جذب کروم از محلول ( 95% تا 100%) در شرایط بهینه می باشد.