چکیده: در شرق و جنوب شرق شاهرود، در میان مارن های قرمز رنگ ژیپس دار الیگومیوسن، یک سری گدازه های بازالتی با ترکیب الیوین بازالت تا بازالت فوران کرده اند. این بازالت ها در محدوده زمانی الیگوسن- میوسن از طریق مجاری دایکی تغذیه کننده به درون حوضه های رسوبی دریاچه ای کم عمق یا محیط های کم عمق تبخیری- تخریبی راه یافته اند .در همبری این روانه های بازالتی با رسوبات مارنی، بویژه در بخش-زیرین هر روانه، پپریتی شدن گسترده ای صورت گرفته است. پپریت ها حاصل واکنش متقابل بین آب، گدازه و رسوبات می باشند. با توجه به شدت فرایند تشکیل پپریت، اندازه قطعات بازالتی از چند میلیمتر تا چند دسیمتر متغیّر است. پپریت ها حاوی قطعات بازالتی عمدتاً زاویه دار و دارای ساخت و بافت حفره ای و بادامکی هستند. پپریت ها شاهد بارز خروج گدازه های بازالتی در محیط های رسوبی کم عمق به سن الیگومیوسن می باشند و بنابراین سن قبلی نسبت داده شده به این بازالت ها (یعنی کواترنری) را مردود می داند و به عبارتی ما را در تعیین جایگاه چینه شناسی حقیقی آنها یاری می نماید. این بازالت ها دارای ساخت و بافت میکرولیتی، میکرولیتی پوروفیری، گلومروپوروفیری و هیالوپوروفیری هستند.کانی های اصلی آن ها را الیوین، پلاژیوکلاز و پیروکسن (در الیوین بازالت ها)، و پلاژیوکلاز و پیروکسن (در بازالت-ها)، تشکیل می دهند. شواهدی از آشفتگی و اختلاط ماگمایی، عدم تعادل و سردشدگی سریع در آنها دیده می شود. وجود گلبولهای بازالتی کروی شکل، حاشیه های بسیار دانه ریز سریع سردشده و بافت های معرف رشد چند مرحله ای و غبارآلود بودن پلاژیوکلازها شواهد بارز تحولات صورت گرفته است. الیوین های گردشده، اسکلتی و دارای خلیج خوردگی به همراه پیروکسن های گردشده، دارای خلیج خوردگی و بافت غربالی و پلاژیوکلازهای با بافت غربالی مشاهده می شوند. فراوان ترین کانی های موجود در این سنگ ها، پلاژیوکلاز و اوژیت می باشند و دارای بافت های گرانولار، اینترگرانولار، افیتیی و ساب افیتیی هستند. با توجه به داده های ژئوشیمیایی، ماگمای سازنده بازالت های مورد نظر دارای ماهیت قلیایی سدیک است. این سنگ ها دارای سری ماگمایی آلکالن و محیط تکتونیکی درون ورقه قاره ای از نوع پشت کمانی می باشند. بازالت های الیگومیوسن از عناصر لیتوفیل بزرگ یون (LILE) سرشار هستند و از عناصر خاکی نادر سبک (LREE) غنی شدگی و از عناصر خاکی نادر سنگین (HREE) تهی شدگی نسبی نشان می دهند. بازالت های مورد مطالعه دارای خاستگاه گوشته ای غنی شده هستند و ویژگی های ژئوشیمیایی ماگماهای بازالتی منشأ گرفته از گوشته گارنت لرزولیتی غنی شده، واقع در زیر مناطق قاره ای کششی پشت کمانی را نشان می دهند.