چکیده: امروزه با توسعه علم، بشر به تکنیک های جدید برای تحقیق و تفحص نیاز دارد. از اشعه ایکس می توان به عنوان یک ابزار قدرتمند در زمینه های متنوعی از جمله پزشکی، مهندسی، نجوم، شیمی و ... استفاده کرد. اشعه ایکس نوعی تابش الکترومغناطیسی است که دانشمندان را به مطالعه و تحقیق در خصوص کاربردهای آن ترغیب و تشویق کرد. از این رو به بررسی تولید و خصوصیات اشعه ایکس می پردازیم. دستگاه پلاسمای کانونی یکی از منابع تولید اشعه ایکس می باشد. برای دستیابی به انرژی ناشی از واکنش های همجوشی هسته-ای و ایجاد شرایط مناسب برای این واکنش ها نیاز به ساخت دستگاه های پلاسمای کانونی ایجاد شد که به عنوان یک مولد پالسی پرتو ایکس، نوترون و ذرات باردار سال هاست که در مراکز تحقیقاتی و صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد. تولید پرتو ایکس و نوترون در این دستگاه مستلزم وقوع پینچ در سیستم است. بهترین بهره از محصولات تولیدی دستگاه زمانی حاصل می شود که علاوه بر هم زمانی رخداد پینچ و بیشینه جریان، پینچی متقارن و تکین در سیستم ایجاد شود. این دستگاه و گسیل اشعه ایکس از آن مزیت هایی دارد که موجب فراوانی کاربردهای این دستگاه می شود که مهم ترین آن ها عبارتند از بازده بالا، هزینه کم، نگهداری آسان و پالسی بودن گسیل اشعه ایکس از این دستگاه. در این پژوهش به بررسی تأثیر نوع گاز بر دز پرتو ایکس انتشار یافته در دستگاه پلاسمای کانونی با استفاده از آشکارسازهای گرمالیانی ( TLD ) به صورت تجربی و نظری می پردازیم. همچنین پارامتر زمان پینچ در فشارها و ولتاژها و گازهای مختلف بررسی شد. تحلیل داده ها و نمودارها نشان از افزایش زمان پینچ با افزایش فشار و کاهش زمان پینچ با افزایش ولتاژ دارد. طبق داده های بدست آمده زمان پینچ در فشار و ولتاژ مشابه هنگام انجام آزمایش با گاز آرگون بیشتر از هنگام استفاده از گاز کاری نیتروژن ثبت شد. اندازه گیری تجربی دز جذبی در نقاط مختلف و محاسبات دز جذبی آشکارسازها به صورت نظری به روش مونت کارلو با استفاده از کد MCNPX انجام شد. نتایج تجربی نشان می دهد که بیشترین پرتو ایکس انتشار یافته در محدوده ارتفاع نوک الکترودها می باشد که این پدیده با نتایج شبیه سازی در توافق است. همچنین دز پرتو ایکس گسیل شده هنگام استفاده از گاز نیتروژن بیشتر است که این نیز با نتایج شبیه سازی مطابقت دارد. تفاوت این نمودار با نمودار متناظر با داده های شبیه سازی در شدت افت دز پرتو با فاصله گرفتن از محدوده نوک الکترودها می باشد که این بدلیل عدم توانایی شبیه سازی نیروهای الکترومغناطیسی و پلاسما در نرم افزار MCNPX است. نتایج تجربی حاصل از بررسی توزیع زاویه ای نشان می دهد که بیشترین پرتو ایکس در زاویه ۳۰ درجه و در فاصله ۶ سانتی متری از محور آند انتشار می یابد و مقدار دز ناهمسانگرد می باشد. نتایج شبیه سازی حاکی از آن است که با افزایش فاصله از چشمه، دز جذبی کاهش می یابد. همچنین مقدار دز جذبی (تجربی) آشکارسازها در بیرون محفظه در حد تابش زمینه ( نزدیک به صفر ) و در شبیه سازی صفر ثبت شد.