چکیده: ورزش‌های زورخانه‌ای، میراث کهن ایران‌زمین است که قدمت آن به گواه شواهد تاریخی به بیش از سه‌هزارسال قبل بازمی‌گردد. زورخانه تمثیلی از آوردگاه نبرد پهلوانانی است که همواره در تلاش برای مبارزه با پلیدی‌ها و رذایل اخلاقی، چه در نفس خویشتن و چه در جامعه هستند و پرورش توأمان روح و جسم را به‌منظور یاری مظلوم و زنده نگاه‌داشتن ارزش‌های اخلاقی در جامعه دنبال می‌کنند. به لحاظ تاریخی ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی ورزش نخست این سرزمین بوده؛ اما رونق آن با گذر زمان افول کرد و رشته‌های ورزشی دیگری موردپسند نسل‌های بعدی قرار گرفت. یکی از دلایل افول ورزش باستانی، کمبود زورخانه و مرکز ورزش‌های پهلوانی و روزآمد نشدن طراحی و معماری زورخانه‌ها مطابق با اصول معماری نوین است. در تحقیق حاضر، پیش از هر چیز معیارهای معماری مؤثر بر ارتقاء تعاملات اجتماعی و فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته است. معیارهای مذکور در سه محور کلی «عینی»، «کارکردی» و «ذهنی» قابل دسته‌بندی و همچنین در تشریح معیارهای عینی (به‌عنوان عواملی که تغییر دادن آن بیشتر در اختیار یک معمار است) معیارهای خوانایی، مجاورت، نفوذپذیری و انعطاف‌پذیری به ترتیب دارای بیشترین اولویت و اهمیت است. سپس بامطالعه موردی زورخانه‌ها و مراکز اجتماعی پررونق، اصول موفقیت آن‌ها در زمینه‌های معماری و فرهنگی شناسایی شده است. اصولی چون توجه به بافت فرهنگی غالب، تنوع‌بخشی به فعالیت‌ها، استفاده مناسب از بازار و فعالیت‌های تجاری روزمره، خلاقیت در تغییر کاربری فضاهای قدیمی در راستای افزایش مطلوبیت، واگذاری برخی نقش‌های مدیریتی به کاربران، افزایش نفوذپذیری بصری و مسدود نکردن مسیرهای عبور و مرور مرسوم مردم، مهم‌ترین عوامل رونق اجتماعی و فرهنگی نمونه‌های مطالعه شده است. درنهایت با شناسایی مکانی مناسب و همسو با فرهنگ زورخانه واقع در جنوب شرق تهران (شهرری)، یک مجموعه استاندارد ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای به‌منظور احیای این رشته ورزشی و ارتقاء تعاملات اجتماعی و فرهنگی در پایتخت کشور با رعایت معیارهای بررسی‌شده طراحی شده است.