چکیده: یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های رشد اجتماعی دانش آموزان، رشد مسئولیت پذیری آنهاست. مسئولیت پذیری یعنی الزام و تعهد درونی فرد برای انجام مطلوب همه فعالیت هایی است که بر عهده او گذاشته شده است. از این رو هدف از پژوهش حاضر، مقایسه سطوح مسئولیت پذیری دانش آموزان ورزشکار و غیر ورزشکار دختر و پسر مقطع متوسطه دوم شهر ساری می باشد. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش آموزان دختر و پسر مقطع تحصیلی متوسطه دوم مدارس دولتی شهر ساری (11227 نفر) در سال تحصیلی 95-94 تشکیل دادند. نمونه آماری بر اساس جدول مورگان 384 نفر برآورد شد که با احتمال افت نمونه پژوهش، تعداد 425 نفر دانش‌آموز (170 نفر ورزشکار و 255 نفر غیر ورزشکار) به طور تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند، که تعداد 387 پرسشنامه قابل‌استفاده بوده و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفته است. ابزار پژوهش، پرسش نامه استاندارد مسئولیت پذیری کردلو (1393) بوده است که برای بررسی مسئولیت پذیری دانش آموزان در دو سطح تعهد درونی (فردی) و تعهد بیرونی (اجتماعی) استفاده شد. روایی صوری و محتوایی ابزار تحقیق، با استفاده از نظرات افراد صاحب نظر و روایی سازه آن با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی بررسی شد. پایایی پرسشنامه مسئولیت پذیری دانش آموزان (0.75 =α)، در سطح تعهد درونی (0.70 =α) و در تعهد بیرونی (0.71=α) با روش آلفای کرونباخ اندازه گیری شد. تحلیل داده های پژوهش با استفاده از آزمون t مستقل، یومن ویتنی در سطح معناداری p≤ 0.05 تحلیل شد. یافته ها نشان داد که بین مسئولیت پذیری دانش آموزان ورزشکار و دانش آموزان غیرورزشکار تفاوت معنی دار وجود دارد (t=3/059). همچنین، در سطح تعهد درونی، تفاوت بین نمرات دانش آموزان ورزشکار با غیر ورزشکار معنی دار بود (z=-3/073)؛ امّا در سطح تعهد بیرونی، تفاوت بین دو گروه معنادار نبود (z=-1/937). از طرف دیگر، بین میزان مسئولیت پذیری دانش آموزان دختر و پسر نیز تفاوت معنی دار بود (t=1/984). پسران در سطح تعهد درونی بالاتر از دختران بودند (z=-3/854)، امّا در تعهد بیرونی تفاوت بین دو گروه معنادار نبود (z=-0/333). همچنین یافته های پژوهش نشان دادند که بین میزان مسئولیت پذیری پسران ورزشکار و غیرورزشکار تفاوت معناداری وجود ندارد (t=0/605). در بررسی میزان مسئولیت پذیری دختران ورزشکار و غیر ورزشکار، یافته های تحقیق نشان دادند که بین نمرات دو گروه تفاوت معنی دار و دختران ورزشکار بالاتر از غیر ورزشکار بودند (t=3/683). این یافته ها نشان می دهد که مشارکت در فعالیت های ورزشی می تواند عامل مهمی در رشد مسئولیت پذیری دانش آموزان نوجوان در فعالیت های مدرسه و خانه باشد. بنابراین، لازم است شرایطی فراهم شود که دانش آموزان نوجوان بتوانند در فعالیت های ورزشی مدرسه و اجتماع حضور یابند.