چکیده: افزایش روز افزون جمعیت شهرنشین، افزایش ترافیک و گرمایش زمین، کارشناسان بخش حمل و نقل را به سمت ساخت سازه های زیرزمینی با سطح مقطع بزرگ در شرایط ژئوتکنیکی دشوار سوق داده است. در این میان انتخاب روش حفاری تونل به دلیل تاثیر بر پایداری آن از یک طرف و هزینه، تخصیص منابع و نیز زمان بندی پروژه از طرف دیگر، از اهمیت بالایی برخوردار است. از آنجاییکه تونل هایی با سطح مقطع بزرگ در چند مرحله حفاری می شوند، توسعه دانش در ارتباط با چگونگی انتخاب روش حفاری و ارزیابی پایداری آنها الزامی است. یکی از مسایل بسیار مهم در حفاری تونل هایی با سطح مقطع بزرگ، چگونگی تعیین مراحل حفاری است که تاثیر بسیار زیادی برروی هزینه های تمام شده پروژه دارد. علاوه بر آن ارزیابی پایداری چنین تونل هایی نیز در حین حفاری از چالش های مهم در تونلسازی قلمداد می شود. زیرا تجارب به دست آمده از تعدادی تونل ناپایدار نشان می دهد که تغییر روش حفاری بدون تغییر در سیستم نگهداری، منجر به پایدار شدن آن ها شده است. این موضوع نشان می دهد که دو مقوله روش حفاری و پایداری کاملاً به هم وابسته هستند. اگرچه در دو دهه اخیر تلاش هایی برای ارایه ی معیار پایداری با درنظرگیری روش حفاری انجام شده است، لیکن سه محدودیت مهم کماکان پابرجا است: (1) معیارها عمدتاً مبتنی بر نتایج آزمایشگاهی بوده و کاربرد آنها در توده سنگ با پرسش هایی مواجه می باشد. (2) معیارهای ارایه شده، عمدتاً مبتنی بر تنش است که دارای فرضیات پیچیده رفتاری هستند (3) برای سنگ هایی با رفتار مکانیکی خاص توسعه داده شده اند. در رساله پیش رو ابتدا با انجام آزمایش های مقاومت فشاری برروی نمونه های مختلفی از سنگ و خاک در درجات مختلف آب محتوی، مقادیر کرنش بحرانی و شکست نمونه ها تعیین گردید. سپس با انجام اصلاحاتی، معیار پایداری ساکورایی توسعه داده شد. با توجه به این که معیار مذکور در سنگ های متخلخل و سست، حاشیه اطمینان بالایی را به دست می دهد، معیار پایداری مبتنی بر کرنش شکست توسعه داده شد. مبتنی بودن معیار مذکور بر داده های سنگ سالم از یک طرف و ایجاد رابطه ای بین کرنش توده سنگ و پارامترهای ژئوتکنیکی در حالت برجا از طرف دیگر، ضرورت تعیین رابطه ای دیگر را ایجاد نمود. در این راستا با استفاده از نتایج رفتارنگاری چند تونل در ایران، رابطه کرنش های شکست توده سنگ و سنگ سالم تعیین و سپس رابطه ای به صورت کرنش شکست توده سنگ-ضریب مقاومت توسعه داده شد. با استفاده از دو رابطه تعریف شده برای معیار کرنش شکست در حالت آزمایشگاهی و برجا و بکارگیری مفاهیم مدل یو –چرن، نمودار چندگانه ای جهت تعیین روش حفاری پیشنهاد و سپس به وسیله پروژه های مختلفی راستی آزمایی شد. نتایج صحت سنجی بیانگر دقت بالای مدل پیشنهادی در تعیین روش حفاری می باشد.