چکیده: با توجه به وجود ذخایر غنی سنگ های ساختمانی در کشور و حداقل بودن میزان صادرات این محصول، که مسلماً می تواند ناشی از کیفیت پایین و هزینه تمام شده بالای سنگ های تولیدی باشد، استفاده از ابزار پیشرفته، تحقیقات و انجام آزمایش های دقیق در زمینه فرآیند برش می تواند تا حدی این مشکل را برطرف نماید. در این رابطه ارزیابی سایش دیسک های الماسی در فرآیند برش سنگ‏های ساختمانی و تعیین عوامل مؤثر بر آن در کاهش هزینه های تولید و افزایش عمر مفید ابزار برش در طراحی یک کارخانه فرآوری سنگ از اهمیت بالایی برخوردار است. لذا پیش بینی میزان سایش دیسک های الماسی و تعیین پارامترهای مؤثر در آن در فرآیند برش سنگ‏های سخت لازم و ضروری می‏باشد. میزان سایش دیسک های الماسی به پارامترهایی نظیر مشخصات فیزیکی و مکانیکی سنگ ها و مشخصات عملیاتی دستگاه برش بستگی دارد. در بخش نخست این تحقیق سیستم طبقه بندی جدیدی مبتنی بر مشخصات فیزیکی و مکانیکی سنگ شامل چهار مشخصه سختی اشمیت، مقاومت فشاری تک محوری، شاخص سایندگی لس آنجلس و مدول الاستیسیته ارائه شد. وزن دهی هر یک از این مشخصات با استفاده از روش سیستم های مهندسی سنگ کلاسیک و به روش نیمه عددی خبره انجام شد. با توجه به مطلق یا ثابت در نظر گرفته شدن نظرات افراد خبره در روش کلاسیک و هم چنین عدم توجه به پراکندگی نظرات، در یک روش پیشنهادی نظرات افراد خبره به صورت یک الگوی صحیح در منطق فازی با وزن دهی متناظر با آن مدل شد. پس از انتخاب تابع تعلق فازی گاوسی به عنوان مناسب ترین تابع، تابع تعلق فازی بهینه برای ارتباط میان متغیرهای مؤثر بر سایش دیسک های الماسی مورد بررسی قرار گرفت. سطح بندی سایش در سیستم طبقه بندی پیشنهادی با استفاده از چهار متغیر مذکور با روش های بازه بندی ثابت، تطبیقی و لگاریتمی با تلفیق الگوریتم ژنتیک صورت گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده، روش تطبیقی لگاریتمی دارای خطای کمتر بوده و لذا به عنوان روش بهینه انتخاب شد. با استفاده از سیستم طبقه بندی پیشنهادی میزان سایش دیسک های الماسی در فرآیند برش سنگ های ساختمانی سخت (خروجی) در پنج بازه کیفی خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم برای نه نمونه سنگ ساختمانی سخت مورد ارزیابی و طبقه بندی قرار گرفت. برای بررسی صحت و سقم نتایج سیستم طبقه بندی پیشنهادی با استفاده از الگوریتم فرابتکاری کلونی زنبور عسل یک سیستم طبقه بندی براساس نتایج آزمایشگاهی ارائه و نتایج آن با نتایج سیستم طبقه بندی پیشنهادی مقایسه شد. هم-چنین به منظور صحت سنجی نتایج حاصل از طبقه بندی پیشنهادی، آزمایش های برش متعددی تحت شرایط عملیاتی مختلف با استفاده از یک دستگاه برش سنگ ساخته شده به این منظور (با قابلیت های خاص) انجام شد. در طی انجام این آزمایش‏ها، سایش ماکروسکپی سگمنت‏های الماسی اندازه گیری شد. در نهایت بر اساس مدل پیشنهادی، 9 نمونه سنگ مورد بررسی در سه کلاس طبقه بندی شدند. نمونه های 1 و 2 در کلاس 2 با نرخ سایش کم طبقه بندی شدند و نشان دهنده قابلیت برش پذیری زیاد می باشند. به طور مشابه نمونه های 3، 4، 5، 6، 7 و 9 در کلاس 3 با نرخ سایش متوسط (با یک رنج سایش mm^3 0.000005 تا 0.0000008) طبقه بندی شده اند و دارای قابلیت برش پذیری خوب می باشند. نمونه 8 در کلاس 4 با نرخ سایش زیاد (با سایش mm^3 0.0000072) قرار گرفته و نشان دهنده سایش زیاد و قابلیت برش پذیری ضعیف این نمونه می باشد. نتایج حاصل از این بررسی ها نشان داد که سیستم طبقه بندی پیشنهادی در بیش تر موارد توانسته است به خوبی با حداقل خطا مابین میزان سایش پیش بینی شده و میزان اندازه گیری شده، میزان سایش دیسک های الماسی در فرآیند برش سنگ های ساختمانی سخت مورد مطالعه را رده بندی کند.