چکیده: زغال سنگ به عنوان یکی از منابع اصلی انرژی در دنیا قرنهاست که مورد استفاده قرار می گیرد. حضور گاز متان در معادن زغال سنگ یکی از مهم‌ترین مشکلات عمده در معادن زیرزمینی زغال‌سنگ است که هر ساله تلفات جانی زیادی در معادن دنیا به وجود می‌آورد. وجود این گاز در معادن نه‌ تنها کار در معدن را سخت و خطرناک می‌کند، بلکه آن را پرهزینه‌تر نیز می‌سازد، زیرا معدن‌کاران به‌منظور تهویه این گاز از معدن و رهاسازی آن در اتمسفر متحمل هزینه‌های اضافی زیادی می‌شوند. همچنین رهاسازی این گاز در هوا سبب آلودگی بیشتر اتمسفر و افزایش گازهای گلخانه‌ای در هوا می‌شود. با توجه به حجم بالای گاز آزاد شده در بعضی از لایه های زغال سنگ، تهویه معدن در مورد چنین لایه هایی به تنهایی نمی تواند محیطی ایمن برای استخراج زغال سنگ ایجاد کند، بنابراین گاز زدایی قبل از استخراج یا حین استخراج یا پس از استخراج لازم به نظر می رسد. بر این اساس با گاز زدایی متان می توان میزان خطرهای موجود در این معادن را کاهش داد. لذا در این تحقیق پس از طرح کلیّات و بیان تاریخچه مطالعات انجام شده در این زمینه به بررسی فرآیند گاز زدایی و روش های گاز زدایی در معادن زغال‌سنگ پرداخته شده است. در ادامه به بررسی عوامل زمین شناسی مؤثر بر فرآیند متان زدایی پرداخته شد و به بررسی قابلیت گاز زدایی در معادن کلاریز شرقی، رزمجای غربی، برناکی، بزرگ، رضی و تخت از مجموعه معادن زغال سنگ البرز شرقی با استفاده از روش سیستم های مهندسی سنگ پرداخته شد. مشخص شد معدن زغال سنگ رضی دارای قابلیت مناسبی برای انجام عملیات گاز زدایی است که شواهد و اتفاقات رخ‌داده در این معدن نیز شاهدی بر این ادعا است. سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی به انتخاب روش مناسب پیش زهکشی در این معدن پرداخته شد که مشخص شد روش پیش زهکشی با استفاده از گمانه های قائم مناسب ترین روش زهکشی در این معدن است و در انتها به بررسی فنی و اقتصادی در این معدن پرداخته شده است. محاسبات انجام گرفته حاکی از غیر اقتصادی بودن گازکشی متان از معدن زغال‌سنگ رضی است. از آنجایی که قیمت گاز مصرفی در ایران رو به افزایش است، با حذف یارانه ها از حامل های انرژی و در نظر گرفتن کاهش هزینه پس از انجام عملیات گازکشی برای استخراج زغال سنگ، همچنین مزایای مربوط به ایمنی کارکنان در این معدن می توان آن را به سمت اقتصادی بودن پیش برد.