چکیده: وجود ساختارهای رسوبی فراوان در ایران به ویژه در جنوب غرب آن و نقش سازنده آن‌ها در تمرکز و تجمع منابع هیدروکربنی سبب شده تا از روش‌های مختلفی برای شناسایی این ساختارها استفاده گردد. با توجه به اهمیت حیاتی این منابع زیرزمینی در اقتصاد کشور، روش‌های اکتشافی کم هزینه، سریع و کارآمد جایگاه ویژه‌ای در پیشبرد اهداف اکتشافی پیدا کرده است. شناسایی و اکتشاف منابع هیدروکربنی و تله‌های در برگیرنده آن‌ها نظیر تاقدیس، گنبد نمکی و گل‌فشان‌ها که عمدتاً در اعماق زمین و زیر سطح وجود دارند، تنها از طریق داده‌ها و اطلاعات سطحی زمین‌شناسی امکان پذیر نیست. بنابراین از روش‌های غیر مستقیمی مانند ژئوفیزیک جهت شناسایی این‌گونه ساختارها استفاده می‌گردد. از مجموعه روش‌های ژئوفیزیکی که در اکتشاف منابع هیدروکربنی یا ساختارهای میزبان آن‌ها استفاده می‌گردد و سابقه وسیعی دارد، روش‌های لرزه‌نگاری و گرانی‌سنجی است که در کنار سایر روش‌های ژئوفیزیکی مانند مغناطیس‌سنجی و مگنتوتلوریک و الکترومغناطیس می‌تواند سبب شناسایی ساختارهای زمین‌شناسی زیر سطحی گردد. ولی این روش‌ها در بیشتر موارد به تنهایی قادر به ارائه یک مدل جامع، کامل و یکتا از ساختارهای زیر‌سطحی در یک منطقه نمی‌باشند. بنابراین برای دست‌یابی به مدل یکتایی که بر زمین‌شناسی ناحیه بیشترین انطباق را داشته باشد باید از چندین روش مختلف به طور همزمان بهره گرفت که هر کدام از آن‌ها از یک ویژگی فیزیکی محیط مورد مطالعه استفاده می‌نماید. به این ترتیب در بخش‌هایی که یکی از روش‌ها پاسخ مناسبی ارائه ندهد، روش دیگر می‌تواند تکمیل کننده‌ی نتایج روش متفاوت باشد. ارتباط دادن خصوصیات فیزیکی متفاوت از یک محیط از دیرباز مورد توجه محققین بوده و سبب شده که از روش‌های مختلف به طور همزمان یا توامان برای حل یک مسأله استفاده گردد. بر اساس هدف این پایان‌نامه، روش‌های گرانی‌سنجی (ویژگی چگالی) و لرزه‌نگاری (سرعت موج در محیط) در پژوهش‌های زیادی مورد استفاده قرار گرفته و منجر به نتایج مثبت در شناسایی ساختارهای‌ زیر‌سطحی شده است. محیط‌های مختلف رسوبی نقش موثری در نتیجه برداشت‌های لرزه‌ای و گرانی می‌تواند داشته باشد و تفسیر به تنهایی آن‌ها ممکن است، اطلاعات مناسبی از زیر‌سطح ارائه ننماید. نمونه بارز این موضوع در تفسیر داده‌های لرزه‌ای منطقه شمال دشت گرگان اتفاق افتاده است که برای بررسی و شناسایی پدیده گل‌فشان در این منطقه برداشت شده است. بر اساس تفسیر داده‌های لرزه‌ای امکان تفکیک ساختارهای زیر‌سطحی و فعالیت گل‌فشان به خوبی صورت نگرفته است. بنابراین با توجه به ارتباط دو ویژگی سرعت سیر امواج لرزه‌ای در محیط و میزان تخلخل آن و به تبع آن چگالی سنگ‌های تشکیل دهنده محیط به منظور تهیه مدل سرعت از داده‌های گرانی استفاده گردید. به منظور تهیه مدل سرعت حاصل از داده‌های گرانی منطقه، پس از برداشت اولیه و تهیه آنومالی بوگه در راستاهای مختلف پروفیل انتخاب و توزیع چگالی تهیه گردید پس با توجه به رابطه گاردنر توزیع مدل سرعت در راستای مربوط تهیه گردید. نتایج حاصل از مدل‌سازی توزیع سرعت بر اساس داده‌های گرانی، نشان می‌دهد که تفکیک مناسبی از ساختارهای زیر‌سطحی به دست آمده است. با توجه به وجود اطلاعات حاصل از یک خط لرزه در منطقه، نتایج حاصل از مدل‌سازی سرعت بر روی پروفیل مورد نظر با مدل سرعت حاصل از داده‌های لرزه‌ای اعتبار‌سنجی شد که از کیفیت مناسبی برخوردار بوده است. به این ترتیب با توجه به نوع و نحوه برداشت داده‌های گرانی (با هزینه کمتر و مدت زمان اجرای کمتر) مدل سرعتی تهیه گردید که می‌تواند نقش موثر و مناسبی در شناسایی ساختارهای سطحی ایفا نماید. البته لازم به ذکر است که هر چه قدر در طراحی شبکه، تعداد ایستگاه و نحوه اندازه‌گیری دقت بیشتری صورت گیرد نتیجه حاصل از مدل‌سازی و آنالیز سرعت با داده‌های گرانی مناسب‌تر خواهد شد.