چکیده: گردوغبار اتمسفری از معضلات اصلی در محیط شهری محسوب می‌شود که بر سلامت انسان و کیفیت محیط‌زیست اثرات قابل توجهی می‌گذارد. این تحقیق به بررسی ویژگی‌ها و منابع غبار جوی در شاهرود از طریق بررسی عناصر و پارامترهای شیمیایی، تحلیل خواص مغناطیسی و استفاده از مدل HYSPLIT پرداخته است. نمونه‌های گردوغبار در شش ایستگاه در نقاط مختلف شهر شاهرود به‌صورت ماهانه طی یک دوره یک‌ساله با استفاده از نمونه‌بردار نصب شده در ارتفاع 4 تا 5 متری از سطح زمین جمع‌آوری شدند. بررسی خواص مغناطیسی به‌وسیله دستگاه VSM، آنالیز عناصر شیمیایی با استفاده از ICP-MS، بررسی مقدار مواد آلی و کربن آلی در گردوغبار با استفاده از کوره الکتریکی انجام شد و در نهایت جهت مشاهده و بررسی اندازه ذرات از FESEM استفاده گردید. همچنین، شبیه‌سازی مسیر جریان هوا و انتقال و گسترش آلودگی با استفاده از مدل HYSPLIT شناسایی شد. غلظت عناصر شیمیایی Ag, As, B, Bi, Ca, Cd Co, Cr, Cu, Li, Lu, Mn, Mo, P, Pb, S, Sb, Se, Sn, Sr, Ti, V, Zn بیشتر از مقادیر آن در پوسته قاره‌ای بالایی (UCC) بودند که نشان‌دهنده منشأ انسان‌زاد بودن این عناصر می‌باشد. نتایج تحلیل‌های آماری همبستگی، PCA و دندروگرام نشان داد که منشأ آلودگی گردوغبار در شهر شاهرود را می‌توان به سه گروه اصلی طبیعی، فعالیت صنایع و معادن و ترافیک دسته‌بندی کرد. مغناطیس اشباع نمونه‌ها در گروه عناصر با منشأ طبیعی یا ژئوشیمیایی دسته‌بندی شده بود که بیانگر قابل اتکا بودن این پارامتر برای شناسایی و ارزیابی گردوغبار اتمسفری می‌باشد. نتایج تحقیق حاضر نشان داد تفاوت معنی‌داری بین پارامتر مغناطیس اشباع ذرات اتمسفری در ماه‌های مختلف و ایستگاه‌های مختلف وجود نداشت، به جزء در ایستگاه راه‌آهن که به طور معنی‌داری نسبت به ایستگاه فضای سبز مقدار مغناطیس اشباع بیشتری داشت. همچنین ایستگاه‌های پمپ بنزین و راه‌آهن بیشترین مواد آلی و کربن آلی را در مقایسه با سایر ایستگاه‌ها دارا بود. منشأ اصلی آلودگی‌ها از سمت شرق و شمال شرق و به‌صورت کم‌تری از غرب شاهرود بوده که عوامل آلوده‌کننده شمال به کشور ترکمنستان و کشورهای حاشیه دریای کاسپین باز می‌گردد. سایر پارامترهای اندازه‌گیری شده مثل فاکتور غنی‌شدگی، فاکتور زمین انباشت و شاخص آلودگی نشان دادند عناصر Cd، Zn، S، Sb، As، Snو Cu بالاترین خطر را برای سلامت انسان دارند. در این مطالعه با تجزیه ‌و تحلیل هم‌زمان نتایج خواص مغناطیسی، شناسایی خصوصیات فیزیکی و شیمیاییِ گردوغبار و مدل‌سازی‌های HYSPLIT، توانستیم به درک دقیق‌تر و وسیع‌تری از منشأ و ترکیبات گردوغبار اتمسفری در شهر شاهرود دست یابیم.