چکیده: سفره های آب زیرزمینی منبع اصلی تأمین آب شیرین در بسیاری از مناطق جهان هستند. متاسفانه، مجاورت و ارتباط هیدرولیکی این ذخایر طبیعی با آب های شور، چه در نواحی ساحلی و چه در مجاور کویر ها (پلایاها)، آن ها را در معرض خطر شور شدن قرار داده است. در نواحی ساحلی غلظت آب دریا تقریباً ثابت است و سطح ایستابی آبخوان عموماً بالاتر از سطح آب دریا قرار دارد. در حالی‌که در نواحی خشک و نیمه خشک، غلظت آب شور کویر از مکانی به مکان دیگر متغیر است و امکان افت سطح ایستابی آبخوان در ترازی پایین تر از سطح آب شور کویر، در اثر برداشت بی رویه، وجود دارد. اهدف مورد نظر برای انجام این تحقیق عبارتند از: الف) بررسی حرکت گذرای گوه آب شور و ناحیه اختلاط در آبخوان های ساحلی، ب) بررسی شکل پیش روی سطح مشترک آب شور و شیرین و ناحیه اختلاط در آبخوان های مجاور کویر، در شرایطی که سطح ایستابی آبخوان پایین تر از سطح آب شور کویر قرار می گیرد. هجوم آب دریا به آبخوان های ساحلی، ذاتاً یک فرآیند گذرا است. اما محدودیت‌های بشری در برداشت و آنالیز نتایج آزمایشگاهی و عددی موجب شده که فرآیند گذرای این پدیده کمتر مورد توجه قرار گیرد. در این تحقیق، داده های آزمایشگاهی با استفاده از فن پردازش تصویر و نتایج به‌دست آمده از شبیه‌سازی‌های عددی توسط پیاده سازی الگوریتمی به‌صورت خودکار و بدون دخالت انسانی، برداشت و آنالیز شدند. نتایج برای گوه آب شور نشان دادند که: 1) رفتار شاخص مساحت گوه به طور قابل‌ملاحظه‌ای با رفتار شاخص طول پنجه گوه در شرایط گذرا مشابه است. 2) در وضعیت پیشروی گوه، شاخص ارتفاع گوه به‌مراتب زودتر از دو شاخص طول پنجه و مساحت گوه به شرایط دائمی می رسد، درصورتی‌که در هنگام بازگشت گوه هر سه شاخص به طور هم زمان متوقف می شوند. همچنین نتایج برای ناحیه اختلاط نشان داد که: 1) در اوایل مرحله بازگشت گوه در اثر فرآیندهای شستشو و اختلاط، ضخامت ناحیه اختلاط افزایش می یابد. اما پس از گذشت مدت زمانی از شروع مرحله بازگشت گوه، فرآیند شستشو کاهش می یابد و سپس رفته‌رفته قطع می‌شود. در نتیجه نواحی رقیق به نواحی غلیظِ ناحیه اختلاط نزدیک می شوند و ضخامت ناحیه اختلاط مجدداً کاهش می یابد. 2) سرعت پیشروی و بازگشت گوه آب شور تاثیری بر ضخامت ناحیه اختلاط در شرایط دائمی ندارد. اما هر چه سرعت برگشت گوه کمتر شود، از میزان افزایش ناحیه اختلاط که در ابتدای مرحله بازگشت رخ می دهد کاسته می شود. نتایج مطالعات آزمایشگاهی و عددی انجام‌شده برای مسئله هجوم آب شور به آبخوان های مجاور کویر نشان دادند که: 1) هر چه غلظت آب شور کویر افزایش یابد، سطح مشترک با شیب کمتری به سمت آبخوان حرکت می کند. 2) فارغ از اینکه مقدار غلظت آب شور کویر چند است، هر چه از زمان آغاز فرآیند هجوم آب شور بگذرد، از شیب سطح مشترک کاسته می شود. 3) بر خلاف آبخوان های ساحلی که پراکنده پذیری عرضی عمدتاً نقش موثرتری را نسبت به پراکنده پذیری طولی در گسترش ناحیه اختلاط دارد، در آبخوان مجاور کویر به علت سرعت بالاتر پیشروی سطح مشترک در راستای جریان، نسبت به آبخوان های ساحلی، پراکنده‌پذیری طولی تأثیر بیشتری بر توسعه ناحیه اختلاط نسبت به پراکنده پذیری عرضی دارد.