چکیده: ایده استفاده از گیاهان تجمع دهنده عناصر، جهت پاکسازی عناصر سنگین و سایر ترکیبات برای اولین بار در سال 1983 میلادی مطرح شد. از آنجاییکه عناصر سنگین در خاک تجزیه نمی شوند یک از نگرانی های اولیه می باشند. بسیاری از فرآیندهای صنعتی مانند معدن کاوی، کارخانجات تولید آفت کش ها و کودهای شیمیایی و احتراق سوخت-های فسیلی حاوی افزودنی سرب می باشند. فلز سرب در لیست اولویت‌بندی سازمان حفاظت محیط زیست امریکا، در بین مضرترین فلزات در رده دوم جای گرفته است. گیاه پالایی استفاده از گیاهان سبز جهت پاکسازی مواد زائد خطرناک می باشد. در یک آزمایش گلخانه ای تأثیر کاربرد قارچ میکوریز و کلات EDTA بر روی گیاهان ذرت و سورگوم به منظور پاک سازی خاک های آلوده به سرب مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه دانشگاه شاهرود اجرا شد. فاکتو های این آزمایش شامل: سرب در 3 سطح 0، 200 و 400 (میلی گرم بر کیلوگرم خاک)، قارچ میکوریزگونه موسه ای در 2 سطح (تلقیح و عدم تلقیح) و کلات EDTA در 3 سطح 0، 5 و 10 (میلی مول بر کیلوگرم خاک) بودند. نتایج نشان داد که تنش سرب سبب کاهش معنی دار بیوماس خشک ریشه، ساقه، برگ و محتوای فسفر گیاهان ذرت وسورگوم شده و علاوه بر آن سبب کاهش معنی‌دار میزان ارتفاع، کلونیزاسیون قارچی و شاخص کلروفیل در گیاه ذرت شد و بیشترین تأثیر آن در سطح 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم خاک به دست آمد. استفاده از عامل کلات کننده EDTA به خصوص در سطح 10 میلی مول آن بر کیلوگرم خاک، به علت افزایش حلالیت و تسریع جذب سرب، سبب کاهش چشم‌گیر بیوماس خشک ریشه و برگ و همچنین شاخص کلروفیل ذرت شد و تنها بر روی بیوماس خشک ریشه سورگوم تأثیر منفی داشت. قارچ های میکوریز سبب افزایش معنی‌دار جذب فسفر در زیست توده هوایی و ریشه گیاهان ذرت و سورگوم شدند و از این رو سبب افزایش توانایی جذب سرب در سطح 200 میلی‌گرم سرب بر کیلوگرم خاک شدند. از سوی دیگر، در سطوح 200 و 400 میلی‌گرم سرب بر کیلوگرم خک، گیاهانی که عامل کلات را دریافت کرده بودند، در تمامی بافت های خود، حاوی غلظت و محتوای بالاتری از سرب بودند همچنین اعمال کلات EDTA مخصوصاً در سطح 10 میلی مول بر کیلوگرم خاک، سبب افزایش فاکتور پالایش و ضریب تغلیظ زیستی در هر دو گیاه و فاکتور انتقال سرب در ذرت شد. در سطح 5 میلی مول کلات بر کیلوگرم خاک ،گیاهان سورگوم تلقیح شده با قارچ، حاوی سرب بیشتری در ساقه خود بودند. بیشترین محتوای سرب اندام‌های هر دو گیاه به ترتیب در ریشه > برگ > ساقه مشاهده شد. از آنجاییکه محتوای سرب گیاهان، شاخصی کارآمدتر از غلظت این فلز در گیاه پالایی می‌باشد، توصیه می‌شود که در گیاهان تلقیح شده با قارچ میکوریز به منظور کاهش خطرات زیست ‌محیطی، از سطوح پایین تر کلات استفاده شود.