چکیده: همزمان با رشد جمعیت، پیشرفت فعالیت های صنایع و معادن نیز حادث شده است. پیامد این فعالیت ها آلودگی محیط زیست به آلاینده ها بخصوص فلزات سنگین می باشد. یکی از مهمترین این عناصر سرب می باشد زیرا این عنصر در اشکال یونی محلول بسیار سمی می باشد و می تواند منجربه کاهش کیفیت و عملکرد محصولات کشت شده در خاک های آلوده به این عنصر شود. همزیستی ریشه این گیاهان با قارچ میکوریز می تواند مقاومت گیاه را در مقابل عناصر سنگین افزایش دهد. همچنین قابلیت دسترسی این عنصر برای ریشه گیاهان می تواند با تشکیل ترکیبات با حلال پذیری پایین و رسوب آنها توسط اصلاح کننده های فسفره، کاهش یابد. بدین منظور آزمایشی گلدانی به صورت آزمایشات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه شاهرود انجام پذیرفت. تیمارهای این آزمایش شامل قارچ میکوریز با دو سطح تلقیح و عدم تلقیح و کودهای آلی و غیرآلی فسفره از قبیل شاهد، اسید هیومیک، دی آمونیوم فسفات، پودر استخوان و کاربرد توام پودر استخوان و اسید هیومیک بر روی دو گیاه ذرت و آفتابگردان می باشد. نتایج نشان داد تلقیح میکوریز در هر دو گیاه ذرت و آفتابگردان سبب افزایش معنی دار درصد کلونیزاسیون میکوریزایی و وزن خشک ریشه گیاهان شده است. کودهای فسفره در هر دو گیاه سبب افزایش معنی دار فسفر محلول و قابل دسترس خاک، وزن خشک اندام هوایی و ریشه شده است. غلظت و میزان جذب فسفر اندام هوایی و ریشه با کاربرد جداگانه قارچ میکوریز و کودهای فسفره در گیاه آفتابگردان معنی دار شده است در حالی که در گیاه ذرت اثرات متقابل آنها در این صفات معنی دار گشته است. اثرات متقابل میکوریز و کودهای فسفره بر کاهش سرب تبادلی خاک در هر دو گیاه معنی دار می باشد. تیمار دی آمونیوم فسفات در گیاه ذرت و تیمارهای اسید هیومیک و دی آمونیوم فسفات به همراه میکوریز در گیاه آفتابگردان، کاهش معنی دار سرب تبادلی خاک را سبب شدند. اثرات اصلی تیمارکودهای فسفره و میکوریز بر کاهش غلظت سرب اندام هوایی هر دوگیاه معنی دار می باشد در حالی که اثرات متقابل کود فسفره و میکوریز بر کاهش میزان جذب سرب اندام هوایی در گیاه ذرت معنی دار است و در گیاه آفتابگردان اثر اصلی تیمار کود فسفر معنی دار می باشد. غلظت سرب اندام هوایی گیاه ذرت توسط کاربرد تیمار دی آمونیوم فسفات بیشترین کاهش را در پی داشت در حالیکه در گیاه آفتابگردان تیمارهای دی آمونیوم فسفات،اسید هیومیک و پودر استخوان و کاربرد توام اسید هیومیک و پودر استخوان سبب کاهش معنی دار غلظت سرب اندام هوایی شده اند. بطور کلی تیمار کودی دی آمونیوم فسفات بر اکثر صفات این پژوهش در هر گیاه سبب تاثیر مثبت و افزایش وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، فسفر قابل دسترس خاک و کاهش سرب تبادلی خاک، غلظت سرب گیاه و ریشه شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که استفاده از اصلاح کننده های فسفره بر کاهش میزان سرب قابل دسترس و کاهش میزان جذب توسط گیاه می تواند موثر واقع شود.