چکیده: بید کلم با نام علمی Plutella xylostella (Lepidoptera: Plutellidae) از آفات مهم خانواده چلیپاییان یا کلمیان است که هر ساله خسارت شدیدی به انواع کلم مانند گل کلم، کلم پیچ، کلم بروکلی، کلم قمری و همچنین کلزا، شلغم، خردل، تربچه و شاهی وارد می کند. کنترل این آفت مهم مزارع کلزای کشورمان عمدتا با استفاده از روشهای مختلف شیمیایی و باکتری بیماریزای Bacillus thuringiensis انجام می شود. مطالعات بر هم کنش بین عوامل بیمارگر و عوامل دفاعی حشرات در سال های اخیر رو به رشد چشمگیری داشته است چرا که نتایج این تحقیقات می تواند در اتخاذ روشهای کنترل میکروبی مناسب علیه آفات مثمر ثمر باشد. همولنف حشرات حاوی مهمترین اجزای دفاعی یعنی هموسیت هاست. خون در انتقال و ذخیره غذا و دفاع در مقابل میکروارگانیسمها فعالیت می کند. موفقیت سیستم ایمنی وابسته به تعداد و تیپ سلولهای خونی است. گاه عملکرد خوب سلولهای خونی مانع پیشرفت آلودگی در بدن می شود. در پژوهش حاضر، تاثیر باکتری بیماریزای Bacillus thuringiensis و تنش های دما بر فراوانی هموسیت ها و فعالیت فنل اکسیداز بررسی شد. ابتدا غلظت زیر کشنده باکتری با استفاده از آزمون زیست سنجی تعیین شد. برای این منظور 300 لارو هم سن بید کلم در 4 تکرار به همراه برگ های کلزای آلوده شده به غلظت های مختلف باکتری شامل 20، 30، 50 ، 100 و 200 پی پی ام در ظروف پتری قرار داده شدند و تلفات لاروها بعد از 24 ساعت ثبت شد. سپس با مشخص شدن غلظت 40 پی پی ام به عنوان غلظت زیر کشنده آزمایشات ایمنی شناسی انجام شد. در آزمایش اول ایمنی شناسی، برگهای کلزا با غلظت زیر کشنده باکتری تیمار شده ، لاروهای سن دو ، سه ، چهار و پنج پس از تغذیه از برگها در فواصل 12 و 24 ساعت خون گیری شدند. در آزمایش دوم نیز لاروها به مدت 12 ساعت در دو دمای 4 و 30 درجه سلسیوس قرار گرفتند و تنش دما روی هموسیت های آنها بررسی شد. نتایج نشان داد که تغذیه از برگ های کلزای آلوده به باکتری پس از گذشت 12 و 24 ساعت سبب افزایش معنی دار کل سلول ها، پلاسموتوسیت ها و گرانولوسیت ها و فعالیت فنل اکسیداز نسبت به شاهد شد. تنش های دمایی نیز افزایش فراوانی هموسیت ها و فعالیت فنل اکسیداز را نسبت به شاهد سبب شدند که این افزایش در لاروهایی که تنش دمای بالا را تحمل کرده بودند معنی دار بود. قطعا تحقیقات تکمیلی نیاز است تا بتوان با شناخت ویژگی های ایمنی جمعیت های حساس و مقاوم بید کلم، امکان استفاده از روش های کنترل میکروبی را علیه آن ارزیابی نمود.