چکیده: بررسی آبشستگی بستر پایین‌دست سازه‌های هیدرولیکی با توجه به هزینه‌های تحمیلی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به همین دلیل همواره مورد توجه محققین مختلف قرار داشته است و در سراسر جهان محققین به بررسی این پدیده و راهکارهای کنترل آن می‌پردازند. از جمله سازه‌های هیدرولیکی می‌توان به دریچه‌های کشویی اشاره کرد که آبشستگی پایین‌دست آن‌ها علاوه بر هزینه‌های مالی، مورفولوژی بستر را در پایین‌دست تغییر داده و مشکلاتی را در روند آبگیری در پایین‌دست موجب شده است. با توجه به نکات فوق در تحقیق حاضر به بررسی آزمایشگاهی ابعاد آبشستگی نظیر طول و ارتفاع قله در پایین‌دست دریچه کشویی پرداخته شده است. فلوم آزمایشگاهی مورد استفاده دارای طول ۵ متر، عرض ۰/۰۹ متر، ارتفاع ۰/۳۴ متر و شیب‌پذیر بود. پارامترهای هندسی و هیدرولیکی در نظر گرفته شده در آزمایشات ۳ شیب (۰، ۰/۵ و ۱ درصد) با سه ارتفاع زبری (۰/۷۵، ۱/۵ و ۳ سانتیمتر)، فاصله زبری‌ها (۰، ۱/۵ و۳ سانتیمتر) و ۴ دبی (۶/۵، ۵، ۳/۵، ۲ مترمکعب بر ساعت) بودند. مطابق با نتایج به دست آمده تغییرات ابعاد آبشستگی در اوایل آزمایشات زیاد و به تدریج با نزدیک شدن به انتهای زمان آزمایش کاهش یافت. همچنین پروفیل طولی بی‌بعد آبشستگی افزایش یافت به‌طوریکه برای یک بازشدگی ثابت با افزایش دبی جریان، طول آبشستگی افزایش یافت و هر چه بازشدگی دریچه بیشتر باشد شیب تغییرات طول در برابر دبی کمتر است. همچنین نتایج نشان داد که با افزایش عدد فرود L_s/b (نسبت طول آبشستگی به عرض فلوم) افزایش یافت که بهترین عملکرد در کاهش L_s/b مربوط به‌ اندازه‌ی زبری ۵/۱ سانتی‌متر بود که در حدود ۳۳% نسبت L_s/b را کاهش داد. افزایش اندازه زبری‌ها نیز سبب افزایش عملکرد در کنترل L_s/bشد، که برای زبری ۱/۵ سانتی‌متر در حدود ۷۵ % نسبت L_s/b را کاهش داد. همچنین با افزایش (نسبت بازشدگی به عرض فلوم) نیز نسبت L_s/b کاهش یافت، که محدوده‌ی تغییرات آن برای زبری ۱/۵ سانتی‌متر در بازه‌ی ۱ تا ۵ قرار داشت. با افزایش شیب (S)، مقدار L_s/b برای فاصله‌های مختلف زبری افزایش می‌یابد. همچنین نتایج نشان می‌دهد، محدوده تغییرات L_s/b در برابر S، برای بازشدگی دریچه کمتر، حداقل بود. با افزایش d/b برای بازشدگی‌‌های مختلف مقدار L_s/b کاهش یافت. به‌طوریکه در ماکزیمم بازشدگی دریچه مقدار L_s/b در حدود ۳۷ درصد نسبت به بستر صاف کاهش یافت. تغییرات h_s/b (نسبت ارتفاع قله به عرض فلوم) نیز برای مدل‌های مختلف کم و در حدود ۰/۵ بود. با افزایش بازشدگی دریچه نوسانات آن کمتر و با کاهش بازشدگی، نوسانات بیشتر شد.