چکیده: طی سال های 1396-1397 شته ها از روی میزبان های مختلف به دو روش جمع آوری مستقیم و استفاده از تله های آبی زرد رنگ، جمع آوری و در شیشه های کوچک محتوی الکل 96% نگهداری شدند. در آزمایشگاه از آنها مطابق روش های استاندارد اسلاید میکروسکوپی تهیه و تا سطح گونه با کلید های شناسایی گوناگون، شناسایی شد. برای برآورد تنوع زیستی شته های گندم طی سال های 1396-1397، نمونه برداری های منظمی به طور هفتگی از روی گندم شامل پنج رقم گاسکوژن، میهن، پیشگام، پیشتاز و سایونز هر یک به وسعت یک هکتار زمین زراعی، به عمل آمد. برای افزایش دقت از تله های آبی زرد رنگ به تعداد سه عدد در هر هکتار، استفاده گردید. تعداد شته های هر گونه روی هر رقم شمارش و ثبت شد. فراوانی نسبی جمعیت شته های گندم و شاخص های مختلف تنوع زیستی آنها با نرم افزار Spss و Biodiversity professional به دست آمد. برای فون شته های اسفراین در مجموع 56 گونه، متعلق به 28 جنس از 5 زیرخانواده جمع آوری و شناسایی شد که گونه Aphis illinoisensis Shimer, 1866 برای اولین بار از ایران گزارش می شود. اسلاید های میکروسکوپی شناسایی شده در موزه شخصی در شهرستان اسفراین نگهداری می شوند. روی قسمت های هوایی گندم، پنج گونه شته شناسایی و جمع آوری شد که گونه Diuraphis noxia از فراوانی بیشتری برخوردار بود. ارقام گاسکوژن و سایونز دارای بیشترین میزان جلب گونه های مختلف شته بودند. مقایسه شاخص های تنوع زیستی نشان داد که سه شاخص شانون-وینر، سیمپسون و هیل در تاریخ های مختلف نمونه برداری در سال 96 دارای اختلاف معنی دار هستند ولی در سال 97 اختلاف معنی داری با یکدیگر ندارند. دو شاخص مارگالوف و مکینتاش در هر دو سال، در تاریخ های مختلف نمونه برداری دارای اختلاف معنی داری بودند. بالا بودن این شاخص ها به طور واضح به معنی بالا بودن تنوع زیستی، فزونی تنوع گونه ای و توزیع مناسب افراد می باشد. هم چنین زیاد بودن عدد شاخص تنوع زیستی نشان دهنده این است که در منطقه نمونه برداری، فراوانی گونه یا گونه های غالب، زیاد شده است. لیست شته های شناسایی شده به شرح زیر می باشد: 1. Anoecia vagans (Koch) 2. Acyrthosiphon gossypii Mordvilko 3. A. lactucae (Passerini) 4. A. malvae (Mosley) 5. A. pisum (Harris) 6. Aphis craccivora Koch 7. A. fabae Scopoli 8. A. gossypii Glover 9. A. illinoisensis Shimer 10. A. nasturtii Kaltenbach 11. A. nerii Boyer de Fonscolombe 12. A. pomi De Geer 13. A. punicae Passerini 14. A. sambuci Linnaeus 15. A. solanella Theobald 16. A. citricola van der Goot 17. Aulacorthum circumflexum (Buckton) 18. A. solani (Kaltenbach) 19. Brachycaudus cardui (Linnaeus) 20. B. helichrysi (Kaltenbach) 21. B. prunicola (Kaltenbach) 22. B. tragopogonis (Kaltenbach) 23. Brevicoryne brassicae (Linnaeus) 24. Capitophorus elaeagni (Del Guercio) 25. Cavariella aegopodii (Scopoli) 26. Diuraphis noxia (Mordvilko) 27. Dysaphis foeniculus (Theobald) 28. D. tulipae (Boyer de Fonscolombe) 29. D. plantaginea (Passerini) 30. Hayhurstia atriplicis (Linnaeus) 31. Hyadaphis coriandri (Das) 32. H. foeniculi (Passerini) 33. Hyalopterus amygdali (Blanchard) 34. H. pruni (Geoffroy) 35. Macrosiphum euphorbia (Thomas) 36. M. rosae (Linnaeus) 37. Myzus ascolonicus Doncaster 38. M. cymbalariae Stroyan 39. M. persicae (Sulzer) 40. Nearctaphis bakeri (Cowen) 41. Rhopalosiphum maidis (Fitch) 42. R. nymphaeae (Linnaeus) 43. R. padi (Linnaeus) 44. Schizaphis graminum (Rondani) 45. Sitobion avenae (Fabricius) 46. Uroleucon ambrosiae (Thomas) 47. U. composite (Theobald) 48. Calaphis juglandis (Geoze) 49. Chromaphis juglandicola (Kaltenbach) 50. Eriosoma lanigerum (Hausmann) 51. Forda hirsuta Mordvilko 52. Geoica setulosa (Passerini) 53. G. utricularia (Passerini) 54. Slavum mordvilkoi Kreutzberg 55. Cinara cupressi (Buckton) 56. Pterochloroides persicae (Cholodkovsky) اولین گام در اجرای یک برنامه مدیریت تلفیقی، انتخاب و کاشت رقم مناسب است. با توجه به نتایج حاصل شده، پیشنهاد می شود که در کشت های زراعی گندم از دو رقم سایونز و گاسکوژن در منطقه اسفراین استفاده نشود و ارقام پیشگام، پیشتاز و میهن که نسبت به دو رقم دیگر، برای شته ها کمتر جلب کننده اند و میزان بازدهی بالایی داشته و سازگار با اقلیم منطقه هستند، بیشتر کشت شوند.