چکیده: تنش خشکی از مهمترین تنش های غیر زنده و عوامل محدود کننده تولید محصول است. مصرف کودهای بیولوژیک مایع در شرایط تنش های محیطی باعث افزایش مقاومت گیاهان و جبران میکروارگانیسم های از دست رفته خاک می شود. تنش خشکی باعث کاهش درصد عناصر غذایی موجود در دانه گیاهان می شود. نخود منبع خوبی از انرژی، پروتئین، مواد مغذی، ویتامین ها و فیبر است. این آزمایش به منظور مقایسه تأثیر انواعی از کود های بیولوژیک مایع از جمله نیتروکسین، بیوسوپر فسفات و سوپرنیتروپلاس، تحت تنش خشکی بر نخود رقم بیونیج در سال زراعی 95-94 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود اجرا شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل تنش خشکی در سه سطح (عدم تنش، تنش در مرحله گلدهی و تنش در مرحله پر شدن غلاف) و استفاده از کود های تجاری بیولوژیک مایع در چهار سطح (عدم مصرف، نیتروکسین، بیوسوپرفسفات و سوپرنیتروپلاس) بود. نتایج نشان داد که تنش باعث کاهش ارتفاع بوته، قطر ساقه، وزن خشک برگ و غلاف، تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه، رنگیزه های فتوسنتزی، RWC و افزایش RWL گردید. مقایسه میانگین اثر متقابل تنش و کود های بیولوژیک مایع بر وزن خشک ساقه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، پایداری غشاء پلاسمایی، پرولین، پروتئین و عناصر فسفر، پتاسیم و سدیم در بذر و برگ در مقایسه با شاهد معنی دار شد. در کل کاربرد کودهای بیولوژیک مایع توانست بر عملکرد و اجزای عملکرد اثرگذار باشد اما اکثراً از این لحاظ بین کودها اختلاف معنی داری مشاهده نشد. کود بیولوژیک نیتروکسین مایع توانست در شرایط عدم تنش نسبت به شاهد 21.53 درصد پروتئین دانه را افزایش دهد. همچنین به ترتیب بکارگیری کودهای بیولوژیک مایع نیتروکسین، سوپرنیتروپلاس و بیوسوپرفسفات در زمان تنش توانست مقدار پروتئین و عناصر در بذر را بهبود بخشد. می توان نتیجه گرفت، در بین مراحل فنولوژیکی، حساس ترین مرحله به تنش خشکی، مرحله گلدهی است که با کاربرد کودهای بیولوژیک مایع، در شرایط تغذیه ای گیاه بهبود حاصل شد. در این آزمایش کود بیولوژیک مایع نیتروکسین در اکثر موارد بهتر عمل کرد.