چکیده: به منظور بررسی غلظت و ارزیابی خطر سلامتی عناصر بالقوه سمّی در خاک های کشاورزی دشت بسطام، 14 نمونه خاک سطحی (عمق Cm ۰-۲۰) از مزارع منطقه برداشت شد. ویژگی های فیزیکی- شیمیایی و غلظت کل عناصر اصلی و جزئی با استفاده از روش های استاندارد اندازه‌گیری گردید. از شاخص‌های زیست محیطی منفرد و ترکیبی (شامل ضریب غنی شدگی، ضریب زمین انباشت، شاخص آلودگی تک عاملی، شاخص آلودگی یکپارچه نمرو، ضریب آلودگی ترکیبی، ضریب بار آلودگی و شاخص خطر اکولوژیکی بالقوه) و تحلیل های آماری (شامل ضرایب همبستگی، آنالیز خوشه‌ای، و تحلیل مؤلفه‌های اصلی) برای تفسیر داده ها استفاده شد. نتایج به دست آمده، نشان دهنده قلیایی بودن خاک منطقه (pH بین 9/7 تا 4/8)، میزان متوسط ماده آلی (میانگین 2 درصد)، آهکی بودن خاک (میانگین کربنات کلسیم 5/42 درصد) و ظرفیت تبادل کاتیونی کم تا متوسط خاک (میانگین meq100g-1 4/10) است. غلظت عناصر کروم، مولیبدن، نیکل، استرانسیم، و منگنز در همه نمونه ها، و غلظت عناصر آرسنیک، کادمیم، کبالت، مس، و آهن در برخی نمونه ها بیشتر از غلظت این عناصر در ترکیب میانگین خاک های جهانی است که نشان می دهد حداقل بخشی از این عناصر از منابع انسانی منشأ گرفته اند. محاسبه ضرایب زیست محیطی نشانگر آلودگی خاک نسبت به عناصر بالقوه سمّی، به ویژه مولیبدن و استرانسیم است. با توجه به شاخص‌های آلودگی ترکیبی، خاک های منطقه در رده آلودگی متوسط قرار دارند. ارزیابی خطر سلامتی نشانگر احتمال بروز خطر سرطانزایی عناصر آرسنیک و کروم از طریق مسیر بلع برای کودکان می باشد. تحلیل-های آماری بیانگر نقش اکسیدهای آهن و منگنز در تجمع عناصر در خاک و همچنین تأثیر فعالیت کشاورزی بر افزایش غلظت عناصر در خاک است. با توجه به نتایج به دست آمده، استفاده از کودهای شیمیایی زراعی و همچنین کاربرد سموم دفع آفات منبع آلودگی خاک منطقه به عناصر بالقوه سمّی است و بنابراین، مدیریت زیست محیطی فعالیت کشاورزی در منطقه به منظور جلوگیری از افزایش شدت آلودگی خاک به عناصر بالقوه سمّی اهمیت زیادی دارد.