چکیده: هدف از این پژوهش تعیین غلظت فلزات سنگین و بررسی ریخت‌شناسی و کانی‌شناسی ذرات PM2.5 جمع‌آوری شده از ایستگاه سنجش آلودگی هوا در میدان هفت (مرکز تهران) است. برای این منظور ذراتPM2.5 به کمک دستگاه نمونه‌گیر کم حجم (Low-Volume) بر روی فیلترهای تفلونی و در طی مدت 5 ماه (اردیبهشت – شهریور 1397) از این ایستگاه جمع‌آوری گردید. بر اساس نتایج به دست آمده تغییرات غلظت فلزات در همه ماه‌های نمونه‌برداری روند تقریباً مشابهی را نشان می‌دهد که روند آن به صورت Zn>Ni>Pb>Cr>Cu>Cd مشخص گردید. مقایسه میانگین غلظت فلزات با استاندارهای جهانی نشان داد که غلظت دو فلزPb ، Cr در ذرات کمتر از حد مجاز سازمان بهداشت جهانی(WHO) است ولی میانگین غلظت دو فلز Cd و Ni در نمونه‌ها بالاتر از استاندارد سازمان حفاظت محیط‌زیست آمریکا(USEPA) قرار می‌گیرد. با توجه به ارزیابی ریسک سلامتی غیرسرطانی، شاخص خطر (HI) برای هر دو گروه کودکان و بزرگ‌سالان به ترتیب زیر Cd>Pb>Cr>Ni>Zn>Cu است. همچنین ضریب خطر(HQ) برای همه فلزات کمتر از 1 بدست آمد که این نشان می‌دهد که اثرات غیر سرطانی برای این فلزات در شرایط فعلی برای هر دو گروه رخ نخواهد داد. بالاترین ریسک سرطان‌زایی در بین فلزات نیز مربوط به فلز سرب حدود 4-10 × 3/5 برای بزرگ‌سالان و4-10 × 9/4 برای کودکان بدست آمد. بر اساس تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی(SEM) ذرات PM2.5 به صورت بی‌شکل یا نامنظم، میله‌ای شکل، نامنظم کروی، کاملاً کروی، ورقه‌ای و همچنین به صورت اگرگاتهای بلند زنجیره یا بلورهای منفرد در نمونه‌ها مشاهده می‌شوند. بنابراین بر اساس مشخصات ریخت‌شناسی، ذرات PM2.5 درایستگاه مورد مطالعه دارای هر دو منشأ زمین زاد و انسان‌زاد هستند. بر اساس ترکیب شیمیایی ذرات که از طیف سنجی پراش انرژی پرتو ایکس (EDS) به دست آمده است عناصر، C, O, Si, Al, Fe, Ca, S, F, K, Mg, Na و Cl با درصد وزنی‌های مختلف در ذرات PM2.5 قابل شناسایی و ردیابی هستند. بر اساس مطالعات پراش پرتوایکس (XRD) ، کانی‌های رسی (کاندیت و ایلیت)، کلسیت، کوارتز و کلسیت به عنوان کانی‌های اصلی، کانی‌های ژیپس و دولومیت به عنوان کانی‌های فرعی و کانی‌های ووزتیت و هالیت به عنوان فازهای کانیایی کمیاب شناسایی گردیدند.