چکیده: منطقۀ مورد مطالعه (بایگ) در160 کیلومتری جنوب شهرستان مشهد و در شمال غرب تربت حیدریه بین طولهای جغرافیایی ´52 58 تا ´12 59 شرقی و عرضهای جغرافیایی ´16 35 تا ´26 35 شمالی قرار گرفته است. از لحاظ تقسیمات ساختاری زمین شناسی ایران، این منطقه بخشی از واحد ساختمانی ایران مرکزی بوده و در زون تکنار واقع شده است. در این مطالعه، پترولوژی و ژئوشیمی سنگهای آتشفشانی پلیوسن منطقۀ بایگ، به عنوان آخرین فاز فعالیت آتشفشانی زون تکنار مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به مطالعات صحرایی، پتروگرافی و ژئوشیمیایی، سنگهای مورد مطالعه عمدتاً ترکیب پیروکسن- آندزیتی دارند که با ساخت ستونی بر روی واحدهای آذرآواری ائوسن منطقه قرار گرفته اند. بررسی مورفولوژی ستونها در منطقه حاکی از وجود تنوع اشکال ستونی از لحاظ ضخامت، ارتفاع، تعداد وجوه و همچنین وجود پدیده های سطحی، نظیر مواج شدن و ایجاد حالتهای نواری شکل استریا (Stria) در سطح درزه ها می باشد. مطالعات پتروگرافی سنگهای منطقه نیز حاکی از نبود کانیهای آبدار و همچنین وجود بلورهای پلازیوکلاز با ترکیب حدواسط و کلینو پیروکسن از نوع اوژیت به عنوان کانی های غالب تشکیل دهندۀ این سنگها می باشد. وجود بافتهای غربالی به اشکال مختلف در پلاژیوکلازها مهمترین ویژگی بافتی مشاهده شده در این سنگها بوده که می تواند در اثر افت فشار یا اختلاط و آلایش ماگمایی ایجاد شده باشند. نمونه های منطقۀ مورد مطالعه دارای ماهیت کالک آلکالن پتاسیم متوسط بوده و روندهای ژئوشیمیایی در آنها به دلیل طیف ترکیبی محدود و تغییرات جزئی که در عناصر اصلی و عناصر کمیاب وجود دارد، مشاهده نمی شوند. اسپایدر دیاگرامهای عناصر کمیاب نمونه های منطقه که نسبت به گوشته، کندریت و مورب به هنجار شده اند الگوی خاصی را در توزیع این عناصر نشان می دهند. در این الگو آنومالی منفی عناصری نظیر Nb،Ta و Ti و مثبت Rb، Cs، Ba، Sr و Th مشاهده می شود که با فرایند فرورانش و آلایش پوسته ای سازگار است. نمونه های منطقۀ مورد مطالعه در دیاگرامهای تکتونو ماگمایی نیز مناطق فرورانش حاشیۀ فعال قاره ای را نشان می دهند. در بررسی الگوی تکتونو ماگمایی منطقه با توجه به وجود مجموعۀ افیولیت ملانژ در حاشیۀ گسل درونه و همچنین شباهت این مجموعه ها با محیطهای قوسی، فرورانش را به عنوان عامل اصلی ماگماتیسم منطقه می توان در نظر گرفت و در چهارچوب نظریۀ فرورانش نیز با توجه به ویژگیهای پتروگرافی و ژئوشیمیایی این سنگها، نظیر نبود کانیهای آبدار و همچنین آنومالیهای شاخص منفی کرم و نیکل به اکلوژیت به عنوان یک پروتولیت محتمل می توان اشاره کرد.