چکیده: مقوله بهره گیری از انرژی خورشید و اهمیت استفاده از آن یکی از موضوعات مهمی است که امروزه با توجه به بحران انرژی و کاهش مصرف آن در طراحی معماری از اهمیت فراوانی برخوردار است.نور، به ویژه نور طبیعی روز ،نقش محوری در ادراک بصری اشیاء و محیط ایفا میکند.نور روز یکی از اساسی ترین جنبه های خلق محیط های داخلی با کیفیت بالاست که به دلیل بر آورده نمودن دو نیاز مهم انسانی ،شامل توانایی بهتر دیدن و ایجاد برخی محرکه های محیطی،به عنوان عامل مطلوب در نظر گرفته می شود. در این تحقیق مطالعه جامع و دقیقی بر روی پنجره ها به عنوان اصلی ترین جزء ساختمان از نظر دریافت انرژی خورشید انجام گرفته است.مطالعات بر روی گزینه های مختلف مرتبط با پنجره شامل ،جهت گیری مناسب ساختمان برای دریافت بیشترین میزان نور خورشید در اقلیم مشهد،ابعاد مناسب پنجره ها در هر دو جهت شمال و جنوب(با توجه به این که کشیدگی شرقی غربی مناسب ترین جهت برای اقلیم مشهد در نظر گرفته شده است)،بررسی میزان تأثیر پنجره یک و دو جداره در بهره وری انرژی،تاثیر خرد کردن پنجره ها در 4 جهت اصلی در میزان صرفه جویی انرژی،بررسی عمل کرد انواع سایبان های پنجره و تعیین بهترین طول سایبان برای این اقلیم و مقایسه کولر آبی و کولر گازی به عنوان وسایل سرمایش در این اقلیم،انجام گرفته است و نتایج به صورت جداگانه به صورت جدول و نمودار برای درک سریع تر ترسیم شده است. استفاده از انرژی خورشید بر روی عوامل متعددی تأثیر میگذارد یکی از این عوامل مبحث سرمایش و گرمایش ساختمان است که موضوع اصلی این پایان نامه است اما از دیگر فواید بهره گیری از انرژی و نور خورشید،مربوط به تأمین روشنایی مورد نیاز ساختمان است که در فصل 2 اشاره مختصری به آن شده است اما از آن جایی که مباحث مربوط به نور و انرژی خورشید بسیار گسترده است، این تحقیق فقط بر روی مبحث خورشید و تأثیر آن بر سرمایش و گرمایش ساختمان متمرکز شده است و به نظر میرسد با توجه به گستردگی مطالب مباحث دیگر مانند تأثیری که نور خورشید بر بحث روشنایی و میزان صرفه جویی که به تبع آن بر روی برق مصرفی برای روشنایی ساختمان می گذارد،مبحثی باشد که خود به تنهایی بتواند موضوع پژوهشی دیگر باشد. مطالعات علمی این پژوهش با استفاده از مدل فیزیکی و همچنین مدل کامپیوتری می باشد. این پژوهش در اقلیم مشهد و بر روی یک مکعب نمونه به ابعاد 8*8*4،و مطابق با مبحث 19 مقررات ملی ساختمان ،انجام گرفته شده است.برای اطمینان از صحت نتایج به دست آمده بعضی از موارد ذکر شده در بالا بر روی ساختمان موجود در مشهد انجام گرفته است و اعداد و ارقام بدست آمده با نرخ برق و گاز واحد مسکونی موجود مقایسه شده است.مدل سازی و محاسبات انرژی با استفاده از نرم افزار دیزاین بیلدر انجام گرفته است. مطالعات انجام شده در این پژوهش میزان و چگونگی تأثیر خورشید بر کاهش بار سرمایش و گرمایش وارده به ساختمان را بیان میکند.کاهش بار وارده بر ساختمان در اثر استفاده بیشتر از انرژی خورشید،باعث کاهش مصرف سوخت های فسیلی(برق و گاز)می شود.این کاهش مصرف سوخت های فسیلی،کاهش آلودگی محیط زیست و همچنین صرفه جویی در اقتصاد را در پی دارد. مبحث تأثیر مصرف سوخت های فصیلی بر آلودگی محیط زیست،موضوعی است که تاکنون بسیار به آن پرداخته شده است.به همین دلیل در این پژوهش پس از اشاره کوتاه به مبحث آلودگی محیط زیست،از این موضوع گذشته و بر روی موضوعات جدید تر مانند بحث اقتصاد بیشتر تمرکز شده است. در ادامه این پژوهش بر روی اقتصاد خانواده و میزاد تأثیر صرفه جویی در مصرف انرژی با راهکار های ارائه شده، به صورت ریالی می پردازیم.در هر بخش از موارد نام برده در بالا این محاسبات اقتصادی انجام شده است و در نهایت به مقایسه این موضوع که چه حالتی از نظر بهره وری انرژی مناسب تر است و چه حالتی از نظر ریالی مناسب تر است پرداخته شده است.علت این تفاوت از نظر انرژی و از نظر ریالی بخاطر اختلاف قابل توجه در بهای گاز و بهای برق در کشور ما می باشد.در ایران بهای برق به مراتب بیشتر از بهای گاز می باشد .