چکیده: زغال سنگ سوخت گذشته و آینده است و به لحاظ تولید انرژی و سایر کاربردهایش در صنعت از مهم‌ترین منابع معدنی جهان می باشد. کاهش ذخایر نفت، بحران انرژی و نیازهای روز افزون بشر افق های روشنی را در صنعت فرآوری زغال‌سنگ ترسیم کرده است. فلوتاسیون یکی از روش‌هایی است که جهت جداسازی مواد بی‌ارزش از کانی‌های باارزش به‌کار می‌رود. از عوامل مؤثر در فرآیند فلوتاسیون می‌توان به عوامل شیمیایی (نوع و مقدار کلکتور، نوع و مقدار کف‌ساز و غیره)، مشخصات زغال‌سنگ (اندازه ذرات، ترکیب کانی‌شناسی و غیره) و نیز مشخصات وابسته به تجهیزات (نوع، موانع دهش هوا، ظرفیت حمل و غیره) اشاره کرد. این تحقیق بر نقش عوامل شیمیایی در فلوتاسیون زغال‎سنگ متمرکز شده است، همچنین یافتن مقدار بهینه آنها و نیز امکان جایگزینی گازوییل با نفت‌ سفید به‎عنوان کلکتور (به‌دلیل قیمت ارزانتر نفت‎سفید) هدف اصلی این تحقیق بوده است. برای طراحی آزمایش‌‌ها از نرم‌افزار DX10، طرح آزمایشی سطح پاسخ (RSM) و روش ترکیب مرکزی (CCD) استفاده شد. با انتخاب پنج فاکتور سه سطحی و شش نقطه میانی، سی و دو آزمایش پیش‌بینی شد که پاسخ‎های بازیابی، کارآیی جدایش و میزان خاکستر راه یافته به کنسانتره برای ارزیابی راندمان فلوتاسیون مدنظر قرار گرفت. نتایج با مطلوبیت کلی %89 نشان داد که شرایط بهینه برای دست‏یابی به ماکسیمم بازیابی (%87.51)، ماکسیمم کارآیی جدایش (%26.08) و مینیمم خاکستر راه یافته به کنسانتره (%12.7) عبارت است از: مقدار مصرف کلکتور (گازوییل): g/t 1000، مقدار مصرف کف‎ساز روغن کاج: g/t 158.34، درصد جامد پالپ: %10.29 و محدوده ابعاد ذرات: (Micron 355+1000-). در طی انجام این آزمایش‎ها توسط سلول مکانیکی، سایر شرایط ازجمله: دور همزن در1000دور در دقیقه، pH پالپ برابر7، نوع کف‌ساز روغن‌کاج و زمان کف‎گیری بهینه در حالت استفاده از گازوییل، نفت ‌سفید و حالت ترکیب مساوی از این دو به ترتیب در 3، 2.5 و 2.75 دقیقه، ثابت و یکسان درنظرگرفته شدند. ضمناً ترکیبی از آب و نرمه زغال‌سنگ به همراه درصدجزئی از رزینها، به‎عنوان کلکتور جدید معرفی و با همان روش آزمایشی اشاره شده در فوق به تعداد ده آزمایش انجام شد. شرایط ثابت در طی انجام این آزمایش‎ها نیز مطابق شرایط سی و دو آزمایش قبلی بود، ضمن این‌که عواملی از جمله: g/t350 مقدار مصرف کف‎ساز (روغن کاج)، kg/t5 میزان مصرف این نوع کلکتور و 2.5 دقیقه زمان کف‌گیری در طی انجام این ده آزمایش به‎طور ثابت درنظر گرفته شدند. فاکتورهای درصد جامد و محدوده دانه‎بندی به‌عنوان متغیرها و خاکستر محتوی کنسانتره و کارآیی جدایش به‌عنوان پاسخ‌ها در نظر گرفته شدند. نتایج با مطلوبیت کلی %90 نشان داد که شرایط بهینه برای دست‏یابی به مینیمم خاکستر راه یافته به کنسانتره (%9.1) و ماکسیمم کارآیی جدایش (%27.82) عبارت است از: %10.3 درصد جامد و (Micron1000-355+) محدوده ابعاد ذرات. مقایسه مقادیر به‎دست آمده برای کارآیی‌ جدایش و کاهش خاکستر به‎دست آمده در این روش (روش دوم)، مزیت و برتری این کلکتور را به روشنی اثبات می‎کند.