چکیده: امروزه راهکارهای متعددی به منظور افزایش مقاومت گیاهان در برابر شرایط سخت محیطی مطرح است. تغذیه مطلوب و متعادل گیاه با استفاده از ترکیبات آلی یکی از راهکارهای افزایش مقاومت گیاهان در برابر شرایط سخت می باشد. به منظور بررسی تأثیر اسید هیومیک، عصاره چای سبز و عصاره قهوه بر صفات زراعی و فیزیولوژیکی لوبیا چشم بلبلی آزمایشی در سال 1402 در آزمایشگاه و مزرعه ای در شهر سمنان طراحی و اجرا شد. بخش آزمایشگاهی شامل سه آزمایش مجزا بود. در آزمایش اول تیمارهای آزمایش شامل پیش تیمار بذر با عصاره قهوه در هشت سطح (صفر، آب مقطر،10، 20، 30، 40، 50 و 60 درصد حجمی)، آزمایش دوم شامل پیش-تیمار با عصاره چای سبز در هشت سطح (شامل صفر، آب مقطر،10، 20، 30، 40، 50 و 60 درصد حجمی) و آزمایش سوم پیش تیمار با اسید هیومیک در هشت سطح (شامل صفر، آب مقطر، 150، 300، 450، 600، 750 و 900 میلی گرم در لیتر) بودند که هر سه آزمایش، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در محیط ژرمیناتور اجرا گردیدند. بخش مزرعه ای در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارها در این بخش شامل پیش تیمار بذر در پنج سطح (شاهد، آب مقطر، اسید هیومیک (750 میلی گرم در لیتر)، عصاره چای سبز (غلظت 10 درصد) و عصاره قهوه (غلظت 10 درصد) و محلول‌پاشی برگی در چهار سطح (شاهد، اسید هیومیک (750 میلی گرم در لیتر)، عصاره چای سبز (غلظت 10 درصد)و عصاره قهوه (غلظت 10 درصد)) بودند. پیش تیمار بذور با غلظت های مورد نظر، با رعایت اصول هوادهی بذر به مدت شش ساعت انجام شد. محلول‌پاشی در زمان آغاز گلدهی صورت گرفت. نتایج نشان داد که در شرایط آزمایشگاه، پیش تیمار بذور با آب مقطر و غلظت 10 درصد عصاره چای سبز به ترتیب شاخص ویگور (بنیه بذر) را 75/4 و 75/7 درصد نسبت به شاهد افزایش داد. بنیه بذر در بذور پیش تیمار شده با غلظت 10 درصد عصاره قهوه، 85/6 درصد نسبت به شاهد بیشتر بود. همچنین زمانی که بذور با 750 میلی گرم در لیتر اسید هیومیک پیش تیمار شدند، بنیه بذر نسبت به شاهد 57/22 درصد افزایش یافت. در بخش مزرعه، پیش‌تیمار بذور با اسید هیومیک، عصاره چای سبز، عصاره قهوه و آب مقطر موجب افزایش معنی‌دار قطر ساقه، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، وزن خشک کل نسبت به شاهد گردید. همچنین محلول‌پاشی اسید هیومیک، عصاره چای سبز و عصاره قهوه موجب افزایش معنی دار قطر ساقه، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه و وزن خشک کل گردید. در صفات فیزیولوژیک بررسی شده در شرایط مزرعه پیش‌تیمار بذور با تیمارهای فوق موجب افزایش مقدار آب نسبی برگ، شاخص سطح برگ، کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئید، شاخص پایداری غشاء و کاهش مالون‌دی‌آلدهید گردید. همچنین محلول‎‌پاشی با اسید هیومیک، عصاره چای سبز و عصاره قهوه نیز موجب افزایش صفات فیزیولوزیکی فوق وکاهش مالون‌دی‌آلدهید گردید. در بررسی بعمل آمده در این تحقیق پیش‌تیمار بذور و محلول‌پاشی با تیمارهای فوق موجب کاهش فروکتوز، گلوکز و کربوهیدرات و همچنین افزایش ساکارز گردید. در پیش‌تیمار بذور با اسید هیومیک بیشترین کاهش نسبت به شاهد به‌میزان 04/24 درصد در فروکتوز، 44/28 درصد در گلوکز، 79/24 درصد در کربو هیدرات محلول برگ و افزایش 62/19 درصدی در ساکارز گردید. همچنین محلول‌پاشی با اسید هیومیک با بیشترین کاهش نسبت به شاهد به‌میزان 18/12 درصد در فروکتوز، 30/16 درصد در گلوکز، 24/10 درصد در کربو هیدرات محلول برگ و افزایش 64/7 درصدی در ساکارز گردید. در بررسی صفات عملکرد دانه پیش‌تیمار بذور و محلول‌پاشی با تیمارهای مورد بررسی افزایش معنی‌دار بر صفات تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه و عملکرد دانه حاصل گردید. در بررسی صفت کیفی درصد پروتئین دانه نیز پیش‌تیمار بذور با اسید هیومیک، عصاره چای سبز، عصاره قهوه و آب مقطر همگی در یک گروه آماری سبب افزایش درصد پروتئین دانه شدند و بیشترین افزایش مربوط به پیش‌تیمار با اسید هیومیک به میزان 49/3 درصد نسبت به شاهد بود. در نهایت در محدوده پژوهش انجام شده می توان پیش تیمار بذور با 750 میلی گرم در لیتر اسید هیومیک، عصاره چای سبز با غلظت 10 درصد و عصاره قهوه با غلظت 10 درصد را جهت بهبود جوانه زنی و افزایش ویگور بذور در لوبیا چشم بلبلی توصیه کرد. پیش‌تیمار بذور و محلول‌پاشی اسید هیومیک به میزان 750 میلی‌گرم در لیتر و چای سبز با غلظت 10 درصد در مزرعه توصیه می شود.