چکیده: شناخت تنوع ژنتیکی گیاه انگور به تحقیقات به نژادی این گیاه کمک بزرگی می نماید در این پژوهش تنوع ژنتیکی 25 رقم ایرانی انگور با استفاده از داده های مورفولوژیکی و نشانگرهای مولکولی (ISSR و RAPD) مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق در انگورهای کلکسیون تحقیقاتی وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی شهرستان بجنورد انجام شد. در بررسی تنوع مورفولوژیکی، 21 صفت مربوط به خصوصیات رویشی مورد ارزیابی قرار گرفت و در بخش مولکولی از 10 آغازگر ISSR و 10 آغازگر RAPD استفاده شد. نتایج بدست آمده از 21 صفت بررسی شده نشان داد تنوع بالایی در صفات مورد ارزیابی وجود دارد. بیشترین شاخص تنوع (23/99%) مربوط به صفت تراکم کرک های ایستاده روی رگبرگ اصلی در سطح زیرین پهنک برگ و کم ترین شاخص تنوع (5/12%) مربوط به صفت نسبت طول به عرض دندانه می باشد. نتایج حاصل از ضرایب همبستگی، همبستگی مثبت و معنی داری بین برخی از صفات نشان می دهد. دندروگرام حاصل از صفات مورفولوژیکی در فاصله 15 ارقام به چهار گروه مشخص تقسیم بندی کرد. 25 رقم انگور با 10 آغازگر ISSR در مجموع 103 باند تولید کرد، که 98 تای آن‌ها چند شکلی را نشان دادند. 10 آغازگر RAPD در مجموع 113 باند در 25 رقم مختلف انگور تولید نمودند که همه دارای چندشکلی بودند. نشانگر UBC888 با 13 باند بیشترین تعداد باند و نشانگر UBC850 با 7 باند کمترین تعداد باند را توسط آغازگر ISSR نشان داد. نشانگر OPK با 14 باند بیشترین تعداد باند و نشانگر TIBM17 با 8 باند کمترین تعداد باند را در آغازگر RAPD نشان دادند. بیشترین قدرت تفکیک کنندگی مربوط به آغازگر OPO08 (64/8) و کمترین قدرت تفکیک کنندگی مربوط به آغازگر UBC887 (56/2) بود. در تجزیه کلاستر با نشانگرهای ISSR ارقام در چهار گروه مشخص و نیز در گروه بندی توسط نشانگرهای RAPD ارقام به چهار گروه مشخص تقسیم بندی شدند. نتایج هر دو نشانگر نشان داد که دو رقم خوش ناو و خلیلی زرد در فاصله ژنتیکی دورتری نسبت به سایر ارقام قرار دارند. نتایج این پژوهش، مبین وجود تنوع مولکولی و مورفولوژیکی در بین ارقام انگور کلکسیون مورد ارزیابی است.