چکیده: این پژوهش به منظور بررسی اثر اندازه بذر و تیمار بذرمال روی(Zn) بر صفات رشد و عملکرد سه رقم گندم تجاری گرگان با نام های مروارید، N8720 و N9117 در پاییز سال 1396 در مزرعه مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان گرگان بصورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. فاکتور اول رقم مورد نظر شامل 3 سطح(مروارید، N8720 وN9117) و فاکتور دوم اندازه بذر شامل 3 سطح(درشت ، متوسط و ریز) و فاکتور سوم بذرمال روی و عدم بذرمال بود. نتایج داده ها نشان داد از لحاظ مقایسه اندازه بذور در 3 رقم مورد آزمایش در اکثر صفات اجزای عملکرد گندم بذور درشت نسبت به بذور ریز از عملکرد بالاتری برخوردار بودند و در رشد و فرآیند های گیاه برتری داشتند. در این آزمایش مشخص شد در برخی از صفات گندم همچون طول گیاه چه، طول ریشه چه، تعداد پنجه، ارتفاع بوته، عملکرد دانه، اندازه درشت بذر با اندازه متوسط و ریز تفاوت معنی دار داشته و اندازه درشت نسبت به اندازه متوسط و ریز از میزان بیشتری برخوردار بود. در مابقی صفات مورد بررسی گندم اختلاف معنی داری از لحاظ اندازه بذر در ارقام وجود نداشت. همچنین مشخص شد رقم N8720 نسبت به دو رقم مروارید و N9117 دارای برتری در صفات رویشی و عملکردی می باشد. در بررسی اثر متقابل رقم × اندازه بذر× بذرمال روی، درصفت وزن هزار دانه مشخص گردید در رقم مروارید اندازه درشت بذرمال و اندازه درشت غیر بذرمال در یک سطح آماری قرار داشتند و اندازه درشت بذرمال با بقیه اندازه های این رقم دارای اختلاف معنی دار بود، همچنین رقم N8720 اندازه درشت غیر بذرمال با اندازه های (متوسط بذرمال، ریز بذرمال و ریز غیر بذرمال) اختلاف معنی دار داشته و با (درشت بذرمال و متوسط غیر بذرمال) در یک سطح آماری قرار داشتند. در رقم N9117 اندازه درشت بذرمال، متوسط عدم بذرمال و ریز بذرمال در یک سطح آماری قرار داشتند و با بقیه اندازه ها در این رقم اختلاف معنی دار داشتند. لازم به ذکر است اندازه ریز غیر بذرمال در 3 رقم گندم در یک سطح آماری قرار داشتند. در بررسی اثر متقابل رقم × اندازه بذر× بذرمال روی، درصفت تعداد ساقه مشخص گردید که بذرمال کردن بذور ریز در رقم N9117 مؤثر بوده و می تواند باعث افزایش تعداد ساقه شود به طوری که عدم استفاده از بذرمال روی (Zn) در اندازه ریز این رقم شاهد کاهش چشمگیر تعداد ساقه بودیم. در رقم مروارید اندازه متوسط بذرمال نسبت به درشت بذرمال دارای اختلاف معنی دار می باشد. اما در رقم N8720 تمامی اندازه ها از نظر بذرمال یا غیر بذرمال بودن در یک سطح آماری قرار داشتند. در بررسی اثر متقابل اندازه بذر× بذرمال روی، درصفت عملکرد دانه نیز تنها در اندازه درشت بذر شاهد کاهش معنی داری بودیم. و در اندازه متوسط و ریز تفاوت معنی داری مشاهده نشد.