چکیده: شنبلیله گیاهی دارویی و زمستانه، حاوی مقادیر زیادی از ماده مؤثره دایوسجنین می‌باشد. دایوسجنین، ساپوجنینی استروئیدی و یکی از فاکتورهای مهم کیفی در شنبلیله به شمار می‌رود، که بصورت گسترده‌ای در صنایع دارویی به عنوان ماده‌ی خام برای تولید داروهای استروئیدی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تحقیق با هدف بررسی اثر اپی براسینواستروئید بر تغییرات بیان برخی از ژن های مسیر دایوسجنین و خصوصیات فیزیولوژیک گیاه شنبلیله تحت تنش دمای بالا انجام شد. در این تحقیق از سطوح مختلف اپی براسینواستروئید (5،2،0 و ppm 10)، همچنین بازه های زمانی 6 و24 ساعت و تنش دمای 42 درجه سانتی‌گراد در دو توده بوشرویه (با دایوسجنین بالا) و همدان (دایوسجنین پایین) از گیاه شنبلیله استفاده گردید. نتایج نشان داد، که الگوی بیان ژن CAS در هر دو توده یکسان است. بیان ژن SEP نیز در هر دو توده مشابه ژن CAS بود، اگرچه افزایش بیان این ژن در توده همدان بسیار بالاتر از توده بوشرویه بود. الگوی بیان ژن SMT نیز در هر دو توده تقریبا از یک روند خاصی برخوردار بود، با این تفاوت که بیان این ژن در توده بشروبه در زمان اعمال تنش دمای بالا و سطح ppm 2 اپی براسینواستروئید تقریبا 17 برابر افزایش یافت. الگوی بیان ژن SSR در تیمار دمای بالا و کاربرد سطوح مختلف اپی براسینواستروئید در دو توده متفاوت بود، طوری که بیان این ژن در توده همدان در سطح ppm 2 نسبت به دمای نرمال به میزان 3 برابر افزایش یافت. بیان ژن SQS در هر دو توده با کاربرد تیمار دمای بالا و سطوح مختلف اپی براسینواستروئید نسبت به شرایط نرمال کاهش یافت. در مجموع تیمار دمایی طولانی مدت (24 ساعت) نسبت به تیمار دمایی کوتاه مدت (6 ساعت) به صورت موثرتری بیان ژن های مورد مطالعه در این تحقیق را افزایش داد. در بخش دیگر این تحقیق، تنش دمای بالا منجر به کاهش محتوی کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، کارتنوئید و افزایش میزان مالون-دی آلدهید و نشت الکترولیت گردیده و به کار بردن اپی براسینواستروئید در زمان تنش نه تنها مانع از کاهش این صفات شد، بلکه این صفات را نیز را افزایش داد. کاربرد سطوح مختلف اپی براسینواستروئید در هنگام تنش دمای بالا (سطوح 2 و ppm 5)، منجر به کاهش میزان مالون دی آلدهید و افزایش مقاومت گیاه شنبلیله گردید، که احتمالا به علت کاهش تولید رادیکال‌های آزاد و کاهش پراکسیداسیون اسیدهای چرب غیراشباع می باشد. محتوی آنزیم‌های کاتالاز، گایاکول پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز در شرایط تنش دمای بالا افزایش یافت و کاربرد سطوح 2 و ppm 5 اپی براسینواستروئید منجر به افزایش بیشتر سطوح این دو آنزیم تحت شرایط تنش شد. در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که می توان از اپی براسینواستروئید (ppm 2 و 5) به عنوان یک محرک مناسب به منظور افزایش مقاومت گیاه شنبلیله به تنش گرما و از همچنین تیمار دمای بالا (مخصوصا در مدت زمان 24 ساعت) و سطوح مختلف اپی براسینواستروئید (ppm 2 و 5) به منظور افزایش بیان برخی ژن های درگیر در مسیر بیوسنتز دایوسجنین و متعاقبا افزایش محتوی دایوسجنین استفاده کرد.