چکیده: تنش شوری، از جمله مهم ترین تنش های غیرزیستی در ایران و جهان محسوب می شود که هر ساله منجر به کاهش معنی داری در عملکرد گیان زراعی می شود. تولید و توسعه ارقام مقاوم به شوری یکی از مهمترین روش-های کاهش خسارت ناشی از تنش شوری است. تولید و توسعه ارقام مقاوم، مستلزم ارزیابی و شناخت سازوکارهای مورفولوژیکی، بیوشیمیایی و مولکولی گیاهان حساس و مقاوم نسبت به تنش است، چراکه این امر در ارتقاء دانش بشر و شناسایی سازوکارهای گیاهان نسبت به تنش حیاتی است. کاربرد محرک های مختلف با هدف اعطای مقاومت به گیاهان زراعی در چند سال اخیر به یک موضوع تحقیقاتی مهم و جذاب تبدیل شده است. این پژوهش با هدف بررسی اثرات سطوح مختلف ملاتونین و پلاسمای سرد بر ویژگی های فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و همچنین بیان تعدادی از ژن های دخیل در مسیر بیوسنتز دایوسجنین در شنبلیله اجرا شد. تیمارهای این پژوهش شامل شوری 200 میلی مولار، سطوح مختلف ملاتونین (صفر، 30 و 60 ppm) و ولتاژهای مختلف پلاسمای سرد (3000 و 4000 ولت) و زمان‌های مختلف پس از در معرض قرارگیری پلاسما (1، 2 و 4 دقیقه) بودند. نتایج این پژوهش نشان داد که کاربرد سطوح مختلف ملاتونین و تیمارهای مختلف پلاسمای سرد چه در شرایط نرمال و چه در شرایط تنش شوری به صورت معنی داری منجر به ایجاد تغییرات مثبت در صفات ارزیابی شده در این پژوهش شدند. ملاتونین (60 ppm) و پلاسمای سرد (مخصوصا 3000 ولت و 2 دقیقه) از تخریب کلروفیل و کارتنوئید و افزایش شاخص نشت الکترلیت و محتوای مالون دی آلدئید تحت شرایط تنش شوری جلوگیری کردند. همچنین کاربرد این دو تیمار به صورت موثری منجر به افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و غیر آنتی اکسیدان در شنبلیله تحت تنش شوری شدند و بدین طریق توان سیستم دفاعی گیاه ارتقاء یافت. در ضمن، کاربرد سطوح مختلف ملاتونین و پلاسمای سرد به صورت موثری از کاهش اکسین تحت شرایط تنش شوری جلوگیری کردند. بیان ژن های SQS، SEP، CAS، SSR، SMT، BGL و محتوای دایوسجنین به ترتیب 13، 4/15، 5/22، 66/21، 12، 19 و 5/6 برابر نسبت به شاهد افزایش یافتند. یافته های این تحقیق درک ما را در زمینه نقش ملاتونین و پلاسمای سرد در اعطای مقاومت به شنبلیله از طریق تغییر در متابولیسم رنگدانه های گیاهی، آنزیم های آنتی اکسیدان و غیر آنتی اکسیدان، هموستازی سلولی و متابولیت های ثانویه و همچنین تغییر محتوای دایوسجنین در شنبلیله افزایش داد.