چکیده: پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر مدیریت خاکورزی همراه با پیش تیمار بذری سالسیلیک اسید بر خصوصیات زراعی و عملکرد سورگوم در شرایط همزیستی میکوریزایی در سال زراعی 1393-1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهرود به اجرا در آمد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. در این تحقیق عامل اصلی سطوح مختلف عملیات خاکورزی در سه سطح شامل1)خاکورزی رایج (گاوآهن برگرداندار، دیسک و فاروئر)، 2) خاکورزی متوسط (دیسک و فاروئر)، 3) خاکورزی حداقل (چیزل و فاروئر) بود و ترکیب سطوح پرایم (پرایم و عدم پرایم بذور با اسید سالیسیلیک 0/1 نرمال) و همزیستی میکوریزا ( تلقیح و عدم تلقیح) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس برهمکنش تیمارهای سطوح مختلف خاکورزی و پیش تیمار بذر با اسید سالیسیلیک بر صفات وزن هزاردانه و کلروفیل b معنی‌دار بود. نتایج تجزیه واریانس بیانگر تأثیر معنی‌دار برهمکنش تیمارهای سطوح مختلف عملیات خاکورزی و همزیستی قارچ میکوریزا بر صفات تعداد خوشه بارور و کلروفیل b بود. این نتایج نشان داد که برهمکنش پیش تیمار بذر و همزیستی قارچ میکوریزا بر صفات کلونیزاسیون ریشه و کلروفیل a معنی‌دار است. همچنین برهمکنش سطوح مختلف عملیات خاکورزی، پیش تیمار بذر و همزیستی قارچ میکوریزا روی صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و کلروفیل b معنی‌دار شد. ترکیب تیماری خاکورزی رایج پیش تیمار بذر توانست وزن هزار دانه گیاه سورگوم را 32 درصد و مقدار کلروفیل b را 0/56 میلی گرم بر گرم در مقایسه با تیمار خاکورزی حداقل عدم پیش تیمار بذر افزایش دهد. بعلاوه، ترکیب تیماری خاکورزی رایج تلقیح قارچ میکوریزا موجب افزایش در مقادیر صفات کلروفیل b شد. بر اساس نتایج مقایسه میانگین‌ها مشخص شد که کلونیزاسیون ریشه از 34/22 درصد در تیمار پیش تیمار بذر عدم تلقیح قارچ میکوریزا به 55/83 درصد در پیش تیمار بذر تلقیح قارچ میکوریزا افزایش یافت و همچنین ترکیب تیماری پیش تیمار بذر تلقیح قارچ میکوریزا کلروفیل a را در مقایسه با ترکیب تیماری عدم پیش تیمار بذر عدم تلقیح قارچ میکوریزا 0/55 میلی گرم بر گرم افزایش داد. بعلاوه، نتایج مقایسه میانگین‌ها نشان داد که ترکیب تیماری خاکورزی رایج پیش تیمار بذر تلقیح قارچ میکوریزا سبب افزایش شاخص برداشت به میزان 18/79 درصد در مقایسه با ترکیب تیماری خاکورزی حداقل عدم پیش تیمار بذر عدم تلقیح قارچ میکوریزا شد. بر اساس نتایج مقایسه میانگین‌ها ترکیب تیماری خاکورزی رایج پیش تیمار بذر تلقیح قارچ میکوریزا عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک را به ترتیب 0/25 و 0/65 تن در هکتار در مقایسه با ترکیب های تیماری خاکورزی متوسط پیش تیمار بذر عدم تلقیح قارچ میکوریزا و خاکورزی حداقل عدم پیش تیمار بذر تلقیح قارچ میکوریزا افزایش داد.