چکیده: این تحقیق به منظور بررسی آلودگی، منشأیابی و ارزیابی ریسک زیستی و سلامت ناشی از هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای (PAHs) در خاک سطحی شهر نخل تقی انجام گردید. نمونه‌های خاک سطحی از 15 ایستگاه نمونه‌برداری جمع‌آوری شد. غلظت 16 PAHs مهم از دیدگاه زیست‌محیطی همراه با پارامترهای فیزیکوشیمیایی شامل اسیدیته، کربن آلی، مقدار کربنات کلسیم و ظرفیت تبادل کاتیونی در آزمایشگاه اندازه‌گیری گردید. در مقایسه با مقادیر استاندارد آلودگی خاک، اکثر ایستگاه ها در رده خاک‌های با آلودگی زیاد طبقه‌بندی می‌شوند. بررسی نسبت‌های ایزومری هیدروکربن‌های آروماتیک حلقوی در اکثریت ایستگاه‌های شهر نخل تقی مؤید منشأ پیروژنیک (ناشی از احتراق) این ترکیبات در خاک است. در تعداد معدودی از ایستگاه‌ها منشأ پتروژنیک (ترکیبات نفتی) مشهود است. نتایج حاصل از آنالیز مؤلفه‌های اصلی نشان می‌دهد که قرارگیری ترکیباتی از قبیل پیرن، بنزوکا فلورانتن، فلورن، کرایزن و بنزو آپیرن در مؤلفه اول، نشانگر آزادسازی این ترکیبات ناشی از احتراق دیزل و بنزین است. دومین مؤلفه شامل ترکیبات آسنفتن، ایندنو (1،2،3 سی دی) پیرن، دی بنزو آ اچ آنتراسن، بنزو آ آنتراسن و بنزو جی اچ آی پریلن است که منشأ آنها را می‌توان به منابع پیروژنیک و احتراق سوخت‌های فسیلی (بنزین، نفت و گازوئیل) نسبت داد. ترکیباتی از قبیل اسنفتیلن، فلورانتن و فنانترن که در سومین مؤلفه جای گرفته‌اند حاصل سوختن زغال‌سنگ هستند. مؤلفه چهارم در برگیرنده آنتراسن و بنزو بی فلورانتن به همراه ترکیبات آلی است که بر سوختن زیست توده (چوب) دلالت دارد. میانگین اکثر PAHها در همه ایستگاه‌های برداشت نمونه خاک از شهر نخل تقی پایین‌تر از مقادیر ERL بود که نشان می‌دهد اثرات بیولوژیکی ناشی از PAHs در منطقه مورد مطالعه به‌ندرت رخ می‌دهد. در کلیه ایستگاه‌های شهر نخل تقی خطر ابتلا به سرطان از طریق تنفس ترکیبات هیدروکربنی، دو گروه سنی کودکان و بزرگسالان را تهدید نمی‌کند. پتانسیل خطر سرطان‌زایی ناشی از بلع در بزرگسالان و کودکان در تعدادی از ایستگاه‌ها وجود دارد. خطر سرطان‌زایی از طریق بلع در رده سنی کودکان به دلیل بازی کردن با خاک و تماس دست با دهان بیشتر است. در دو گروه بزرگسالان و کودکان خطر سرطان‌زایی ناشی از تماس پوستی وجود دارد. بر مبنای خطر سرطان‌زایی کل (TCR)، تفاوت زیادی بین پتانسیل خطر سرطان‌زایی برای کودکان و افراد بالغ وجود ندارد. مقدار ILCR کل، در ایستگاه‌های S10 وS11 بین 4-10 تا 6-10 قرار گرفته که نشان‌دهنده وجود پتانسیل خطر در این مناطق است. در سایر ایستگاه‌ها مقدار ILCR کل بیشتر از 4-10 اندازه‌گیری شده که دال بر پتانسیل خطر بالای ابتلا به سرطان در میان کودکان و بزرگسالان این مناطق است.