چکیده: تراورتن ها، منطقه وسیعى در جنوب غرب آذرشهر (استان آذربایجان شرقی) را پوشش می دهند که در قسمت هایی نیز در حال حاضر چشمه هایی فعال در حال ته نشست تراورتن هستند. بر اساس مطالعات صحرایی، سه نوع ریخت شناسی پشته ای–شکافی، تپه ای–مخروطی و آبشاری در این تراورتن ها مشاهده شده است. مطالعات صحرایی باعث تشخیص سه نوع لیتوفاسیس تراورتنی قشر های متبلور، حباب گاز پوشیده شده، و کلسیت شناور روی آب و همچنین دو نوع لیتوفاسیس توفا شامل میکروهرم باکتریایی و فریمستون فیتوهرمی شده است. مطالعات صورت گرفته بر روی مقاطع نازک، تصاویر SEM و آنالیز XRD باعث تشخیص بافت پلوئیدی، بافت ترومبولیتی، بافت دندریتی و بافت کلسیتی اسپارایتی و همچنین کانی هایی همچون کلسیت، آراگونیت و کوارتز در اکثر نمونه ها شده است اما فاز غالب در تمامی نمونه ها کلسیت می-باشد. مطالعات هیدروشیمیایی نشان داده است که از لحاظ اسیدیته، آب چشمه ها در حد خنثی، مقدار EC آنها بالاتر از حد استاندارد شرب و تیپ آب چشمه های تراورتن ساز منطقه بی کربناته است. منشأ یون های اصلی موجود در آب چشمه ها نیز انحلال کربنات ها و تا حدودی تبخیری ها مشخص شده است. مطالعات ایزوتوپی چشمه ها نشان دهنده منشأ اولیه جوی و عمق چرخش زیاد آب این چشمه ها است. مقدار عناصر آهن، سدیم و پتاسیم در نهشته های تراورتنی، به طور مشخص بر درون زاد (ترموژن) بودن آنها تأکید دارد. مقادیر استرانسیوم و باریم و بریلیم نیز بر ترموژن بودن و سنگ منشأ آهکی، تبخیری و یا دولومیتی آنها دلالت دارد. مقادیر تهی شده ایزوتوپ اکسیژن (δ18O) و غنی شده ایزوتوپ کربن (δ13C) نیز ترموژن بودن و سنگ منشأ کربناته و یا آذرین را برای این نهشته ها نشان می دهد. بر اساس مطالعات صورت گرفته، به نظر می رسد که سیالات گرمابی احتمالاً ابتدا گاز CO2 منشأ گرفته از ماگما را با خود حمل و در حین حرکت رو به بالا با برخورد با سنگ های کربناته، کربنات زدایی صورت گرفته است. این سیالات CO2 حاصل از هیدرولیز کربنات ها را با خود حمل و به صورت چشمه های آب گرم در سطح ظاهر می شوند، و در اثر خروج سریع CO2 به صورت تراورتن رسوب می کنند.