چکیده: سرب یکی از سمی ترین آلاینده های محیط زیست به شمار می-آید، این فلز، از طریق پساب های صنعتی مختلف وارد منابع آب می شود. حضور سرب در منابع آب یک مشکل مهم زیست محیطی محسوب می شود؛ بنابراین، حذف آن از پساب های صنعتی بسیار ضروری است. برای حذف عناصر سمی از پساب های صنعتی روش های متعددی پیشنهاد شده است. از میان روش های متعدد حذف عناصر سمی از پساب های صنعتی، روش جذب سطحی به علت کارآرایی بالا و صرفه اقتصادی، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در این مطالعه پتانسیل گل قرمز و خاکستر بادی زغال سنگ و ترکیبات متفاوت این دو ماده برای حذف سرب از محلول های آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفته است. ترکیب های مورد استفاده با استفاده از آب دریا خنثی شدند و pH آن ها به 8-7/5 رسید. با توجه به بالاترین درصد سرب توسط گل قرمز خنثی شده با آب شور به عنوان جاذب (%99/7)، این ترکیب انتخابی مورد مطالعه قرار گرفت. خصوصیات فیزیکوشیمیایی گل قرمز خنثی شده با آب شور با استفاده از روش های دستگاهی مانند XRD،XRF ،SEM/EDX ،FTIR مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان می دهد جاذب مورد استفاده، حاوی درصد بالایی از اکسیدهای آهن، آلومینیم و سلیسیم و گروه های هیدروکسیل می باشد که نقش بسزایی در افزایش جذب سطحی یون-های سرب از پساب های صنعتی را ایفا می کنند. در آزمایش های جذب سطحی ناپیوسته، اثر pH، مقدار جاذب، زمان برهم کنش، غلظت اولیه سرب، قدرت یونی محلول و حضور سایر کاتیون ها در محلول، بر راندمان حذف سرب مورد بررسی قرار گرفت. بالاترین مقدار حذف در 5 =pH، مقدار بهینه جاذب 0/5 گرم و زمان تعادل 30 دقیقه به دست آمد. داده های آزمایشگاهی به خوبی با ایزوترم لانگمویر برازش شدند و بالاترین ظرفیت جذب سرب 49/5 میلی گرم بر گرم جاذب به دست آمد. مطالعه سینتیک جذب نشان می دهد که داده های فرآیند جذب با مدل سینتیک شبه مرتبه دوم برازش می شود. اثر کاتیون-های رقابتی بر راندمان حذف سرب نشان داد که کاتیون های سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، مس و کادمیم در کاهش راندمان حذف سرب چندان مؤثر نیستند. بررسی اثر رقابت یونی بر راندمان حذف سرب نشان می دهد که حذف سرب توسط گل قرمز خنثی شده با آب شور از طریق تشکیل کمپلکس کره داخلی و تشکیل پیوندهای شیمیایی قوی صورت می گیرد. ارزیابی کیفی محلول باقی مانده از آزمایش جذب سطحی نشان می دهد که این روش از نظر زیست محیطی بی خطر است. آزمون TCLP بر روی جاذب باقی مانده از فرآیند جذب نیز نشان داد که جاذب استفاده شده فاقد عناصر سمی است و به عنوان باطله بی خطر قابل دورریزی می باشد. استفاده از نمونه پساب واقعی حاوی سرب تیز نشان داد که گل قرمز خنثی شده با آب شور برای حذف سرب از این پساب ها قابل بکارگیری است.