چکیده: مجموعه دگرگونی- آذرین بند هزار چاه در 25 کیلومتری جنوب غربی بیارجمند (جنوب شرق شاهرود در استان سمنان)، در حاشیه شمالی زون ساختاری ایران مرکزی واقع شده است. این مجموعه توسط یک سری دایک-های کوارتزدیوریتی به سن نئوپروتروزوئیک و اجتماعات وسیعی از دایک های گابرویی با روند کلی شرقی- غربی به سن ژوراسیک میانی قطع شده است. دایک های گابرویی مورد مطالعه، توده گرانیتوئیدی بند هزار چاه به سن اواخر نئوپروتروزوئیک– اوایل کامبرین و توالی تخریبی– رسوبی (کنگلومرا، ماسه سنگ، شیل و سیلتستون، معادل سازند شمشک در البرز) به سن تریاس بالایی – ژوراسیک زیرین را قطع کرده اند ولی در توالی آهکی – آهک ماسه ای ژوراسیک بالایی (معادل سازند دلیچای در البرز) دیده نمی‎شوند. دایک های گابرویی مورد مطالعه اساساً از کانی های اصلی پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن اوژیتی تشکیل شده اند. کانی های فرعی آن ها نیز شامل آپاتیت و منیتیت و کانی های ثانویه نیز عمدتاً شامل سریسیت، کلسیت، کلریت و آمفیبول (ناشی از اورالیتی شدن کلینوپیروکسن) می باشند و بافت های اینترگرانولار، افیتیک و ساب افیتیک دارند. در نمودار های تعیین سری ماگمایی و محیط زمین ساختی، ماهیت ساب آلکالن و پشت کمانیِ نشان می دهند. نمودار های بهنجار شده نسبت به کندریت، غنی شدگی از LREEs نسبت به HREEs را نشان می دهند. این غنی شدگی می تواند ناشی از تأثیر سازندگان زون فرورانش و همچنین آلایش پوسته ای باشد.. آنومالی مثبت K، Rb و آنومالی منفی Nb و Ta در نمونه های گابرویی می تواند ناشی از ارتباط تشکیل آن‎ها با محیط فرورانشی و یا آلایش پوسته ای ماگما در حین صعود و جایگزینی باشند. ماگمای تشکیل دهنده دایک های گابرویی از ذوب بخشی 6 تا 10 درصدی یک منبع گوشته ای اسپینل لرزولیتی غنی شده واقع در اعماق کمتر از 80 کیلومتر حاصل شده و از طریق فضاها و شکستگی های ایجاد شده در امتداد گسل های نرمال خود را به افق های بالاتر رسانده است. این ماگما در حین صعود به ترازهای بالاتر متحمل فرایندهای پترولوژیکی مختلف نظیر هضم و آلایش پوسته ای شده و در نهایت به صورت دایک یا توده های نفودی کوچک و بزرگ و حتی در برخی مناطق به شکل گدازه در داخل توالی رسوبی معادل سازند شمشک در حوضه پشت کمانی ایران مرکزی در زمان ژوراسیک میانی رخنمون یافته است.