چکیده: در سال‌های اخیر توجه به ارتباط میان فضا و روان‌شناسی افزایش یافته است. درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها به‌ویژه بیمارستان‌های روان‌پزشکی، به عنوان محیط‌هایی که برای بهبود و روان‌درمانی بیماران استفاده می‌شوند نقش بسزایی در تأمین آرامش و بهبود روحی ایشان دارند. از این رو طراحی مراکز درمانی از اهمیت دو چندان برخوردار است زیـرا درایـن مراکز بسیاری تجهیزات خاص پزشکی در معالجه و مراقبت بیماران و همچنین ملاحظات بهداشتی فراوانی بـه کار گرفته می شود. همینطور بسیاری ملاحظات روان شناختی فضا به جهت حالات روحی بیماران و همراهان آنان، کار طراحی این مراکز را پیچیده تر می کند. این مطلب وقتی اهمیت بیشتری می یابد کـه فضـا، فضـای خاص بیماران روانی باشد. عدم توجه کافی به ارتباط فضا و روان‌شناسی در بیمارستان‌های روان‌پزشکی موجود، مطالعات در این زمینه را ضروری نموده است. این پروژه با هدف ارتقاء تسهیل امر روان‌شناختی و روان‌پزشکی بیماران، ارتقای آرامش و بهبود زندگی ایشان انجام شده است. در همین راستا پژوهش حاضر به بررسی و تدقیق در عوامل موثر در معماری و طراحی فضاهای داخلی و خارجی بیمارستان روان‌پزشکی با تمرکز بر فضاهای طبیعی و منظره‌های آرام‌بخش پرداخته است. معماری بعنـوان رشـته ای کـه کیفیـت فضـایی و محیط را برای ما تعریف می کند، قادر است تا با برخورد صحیح با موضوع ودر نظـر گـرفتن شـرایط اسـتفاده کنندگان، به ایده ای برسد و آن را در قالب طرحی مناسب اجرا کنـد. ایـن ایـده اهـدافی را دنبـال مـی کند، همچون بوجود آوردن رابطه و فضاهای صحیح و مناسب به گونه ای که سرپرستی و نظارت بر بیماران بـه بهتـرین وجـه انجام شود و ایجاد فضایی نشاط آور که موجب شاد شدن بیماران می شود و آنها را در رسیدن به آرامـش درونـی یـاری می کند. همچنین به وجود آمدن احساس امنیت و اطمینان در بیماران، که در تسریع بهبـود وضـعیت جسـمانی و روحـی آنها میتواند نقش تعیین کنندهای داشته باشد. سوالاتی که در این رساله تا حد توان پاسخ داده شد ،سوالاتی چون چگونه می توان در بیمارستان اتاق ها را به فضایی تبدیل کرد ،که در آن بیماران ارتباط بهتری با دنیای خارج و همچنین پرستاران و یا همراهان داشته باشند؟، چگونه طرح می تواند ، در مراقبت و نظارت بهتر بر بیماران ، موثر واقع شود؟، چگونه می توان با استفاده از راهکار های طراحی معماری، به افزایش احساس آسایش بیمار در بیمارستان ، کمک کرد؟ و سوالاتی از این قبیل است. این پروژه تحقیقی کاربردی است، که با جمع آوری اطلاعات مربوط به وضعیت فعلی بیمار در بیمارستان و یافتن راهکار در جهت بهبود آن (توصیفی)، اقدام به طراحی یک بیمارستان اعصاب و روان نموده که در آن بیماران در حین درمان در فضایی زندگی می کنند که موجب افزایش احساس آرامش و امنیت آنها می شود. برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز از منابع کتابخانه ای، مشاهده وضعیت فعلی چند نمونه بیمارستان اعصاب و روان و نیز مصاحبه با پزشکان و بیماران و همراهان بیمار استفاده شد. اگرچه توانایی‌های اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردارند، اما نباید عامل تعیین‌کننده‌ای برای امکانات و ابعاد اقتصادی طرح باشند. بدون شک، عدم وجود یک بیمارستان بهتر است از داشتن یک بیمارستان که ممکن است با ارائه اطلاعات نادرست، بیماران روانی را به خطر بیاندازد یا برای آن‌ها خطراتی ایجاد کند. به علاوه، نباید در طراحی از واقع‌بینی فنی و یا اقتصادی عقب‌نشینی کرد و این امر را به صورت یک طرح تخیلی و غیرقابل اجرا درآورد. رسیدن به یک تعادل مناسب بین یک نگرش سطحی و سودجویانه و یک ایده غیرقابل دست‌یابی، کاری بسیار چالش‌برانگیز است. در این راستا، با کمک به متخصصین با تجربه و مقایسه شرایط موجود، تمرکز بر تحقق این امر قرار گرفت.