چکیده: شبکه های حسگر بی سیم برای دریافت اطلاعاتی مانند دما، رطوبت، میزان بارندگی و ... از محیط مورد استفاده قرار می گیرند. این شبکه ها با چالش هایی چون پردازش داده، ارتباطات و مدیریت حسگرها روبهرو هستند. هنگامی که این شبکه ها در محیط های نامعین، دینامیک و با محدودیت های پهنای باند و انرژی مورد استفاده قرار می گیرند چالش ها بایستی بیشتر مورد توجه قرار گیرند. از آنجایی که در این شبکه ها منابع انرژی، پهنای باند و توان پردازش به طور دائمی در حال تغییر است بایستی مدیریت های لازم روی ساختار شبکه و منابع انرژی صورت گرفته تا شبکه به مدت طولانی تر فعال بماند. در این پایان نامه برای کاهش مصرف انرژی در شبکه های حسگر بی سیم استفاده از الگوریتم های تکاملی در خوشه بندی و مسیریابی پیشنهاد شده است. بدین منظور از الگوریتم ازدحام ذرات در مسیر یابی و خوشه بندی شبکه های حسگر بی‌سیم استفاده شده است. برای خوشه بندی و تعیین سرخوشه با توجه به ساختار شبکه، تابع هدف مناسبی ارائه شده است. داده ها در هر خوشه توسط سرخوشه جمع آوری و سپس مسیر مناسبی برای تبادل داده ها بین سرخوشه ها و مرکز تعیین شده است. نتایج و مقایسه با کار دیگران بصورت نموداری نشان داده شده است. نتایج شبیه سازی و مقایسه آن با روش لیچ بهبود 15 درصد در مصرف انرژی را نشان می دهد لذا با این روش طول عمر شبکه نیز بهبود یافته است.