چکیده: چکیده سنگ های آذرین مافیک مورد مطالعه در زون ساختاری البرز به ترتیب از شرق تا غرب آن شامل مناطق جنوب آزادشهر، تالو، طزره، آستانه، کلاته، فولاد-محله، کمربن، شمال قزوین و معدن سنگرود رخنمون دارند. این سنگ ها به صورت توده های نفوذی کوچک، روانه های بازالتی، انواع سیل و دایک با ضخامت های مختلف در واحدهای کربونیفر- پرمین و قاعده توالی های سازند شمشک استقرار یافته اند. ترکیب سنگ شناسی این سنگ ها در مناطق جنوب آزادشهر و تالو متنوع بوده و شامل الیوین گابرو، گابرو، آلکالی دیوریت، مونزودیوریت، مونزوسینیت هستند. در نواحی طزره و سنگرود به شکل سیل های میکروگابرویی، در منطقه کلاته به صورت توده کوچک گابرویی، در نواحی آستانه و شمال قزوین به شکل روانه های بازالتی، در منطقه فولادمحله به صورت سیل مونزونیتی و در ناحیه کمربن شامل آلکالی گابرو و آلکالی بازالت همراه با کانی های تحت اشباع هستند. کانی های تشکیل دهنده این سنگ ها شامل الیوین، کلینوپیروکسن، پلاژیوکلاز، آمفیبول، رونیت و نفلین هستند. نتایج حاصل از مطالعه کلینوپیروکسن های سنگ های مورد مطالعه بیانگر طبیعت آلکالن ماگماهای بازالتی محیط های کششی کافتی درون ورقه ای با ویژگی های گوشته های محل منبع مشابه با OIB است که در دماهای بالای 1150 تا 1300 درجه سانتی گراد، فشارهای پایین تا متوسط و فوگاسیته بالای اکسیژن متبلور شده اند. بررسی ترکیب شیمیایی آمفیبول های سنگ های مورد مطالعه نشان دهنده آمفیبول های نوع پارگازیت، مگنزیوهاستینگزیت و کرسوتیت با ماهیت آذرین هستند. منشأ احتمالی آمفیبول ها با منشأ گوشته ای و ترکیب گوشته و پوسته مشخص می شوند. این آمفیبول ها در دماهای بالای 800 تا بیش از 950 درجه سانتی گراد و فشارهای 300 تا 750 مگاپاسکال متبلور شده اند. داده های ژئوشیمی سنگ کل، مشتمل بر عناصر اصلی و کمیاب، به همراه نتایج ایزوتوپی Sm-Nd، Rb-Sr و Pb حاکی از طبیعت آلکالن و منشأ غنی شده مشابه با منشأ احتمالی OIB و گوشته غنی شده می باشد. این منابع غنی شده می توانند از پوسته اقیانوسی بازیافت شده (HIMU)، گوه گوشته ای بازیافت شده به همراه رسوبات (EMI) و یا رسوبات قاره ای (EMII) نشأت گرفته باشند. میزان آلایش با مؤلفه های پوسته ای در تمام نمونه های مورد مطالعه در ناحیه منشأ و یا در حین صعود ماگما از لیتوسفر، بسیار ناچیز ارزیابی شده است. همچنین نتایج حاصل از آنالیز سن سنجی U-Pb زیرکن در سه نمونه از مناطق تالو، کلاته و جنوب آزادشهر به ترتیب 250 (تریاس پیشین)، 218 (تریاس پسین) و 97 میلیون سال قبل (کرتاسه پسین، سنومانین) بدست آمده اند. براساس مشاهدات صحرایی، سنگ نگاری، شیمی کانی، شیمی سنگ کل، ژئوشیمی ایزوتوپی و داده های سن سنجی اورانیوم-سرب زیرکن، ماگماتیسم مشاهده شده در نوار البرز در دوره های تریاس، ژوراسیک و کرتاسه، غالبا از نوع کافت های درون قاره ای محیط-های کششی پشت کمانی هستند که طی مراحل مختلف فرورانش پوسته های اقیانوسی پالئوتتیس و نئوتتیس به زیر ورقه های توران و سپس شمال ایران و ایران مرکزی اتفاق افتاده اند.