چکیده: چکیده هدف اصلی از این مطالعه بررسی ویژگی های ژئوشیمیایی این چشمه‌ها، تعیین منشأ و بررسی ارتباط آنها با نفت سنگ‌های مخزن ایلام و سروک در میادین نفتی ماله کوه سرکان و همچنین سنگ‌های منشأ سازندهای گرو، سورگاه و سرگلو می باشد. در این مطالعه ژئوشیمی 9 چشمه نفتی در زون لرستان مورد بررسی های ژئوشیمی عنصری، ژئوشیمی ایزوتوپی و ژئوشیمی آلی (کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی-طیف سنج جرمی) قرار گرفته است. چهار نمونه نفت خام از مخازن سازندهای ایلام و سروک در میادین ماله کوه و سرکان و همچنین سه نمونه از سنگ منشأ از سازندهای گرو، سورگاه و سرگلو در میادین انجیر و باباحبیب برای بررسی های تطابق نفت مورد استفاده قرار گرفته است. نمونه‌های برداشت شده از چشمه‌ها از نوع بیتومن جامد و نیمه جامد هستند. بخش اعظم بیتومن استخراج شده توسط روش کروماتوگرافی ستونی مایع (LC) و آنالیز S-A-R-A به بخش‌های اشباع، رزین و آسفالتن تفکیک شد. برش های اشباع و آروماتیک برای انجام آنالیز های کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی-طیف سنج جرمی و تعیین زیست‌نشانگرها استفاده شدند. در این مطالعه از ویژگی های ایزوتوپ کربن 13، میزان سولفور، وانادیم و نیکل نمونه‌ها نیز جهت تعیین ویژگی های نمونه‌های چشمه‌های مورد مطالعه و بررسی ارتباط با نفت سنگ‌های مخزن و نمونه‌های سنگ منشأ استفاده شده است. این تعیین منشأ و ارتباط، با استفاده از بررسی محیط رسوبی سنگ منشأ مولد نفت، بررسی شرایط اکسیداسیون و احیا، بررسی میزان بلوغ، تعیین سن و لیتولوژی سنگ منشأ صورت گرفته است. تغییرات مقادیر ایزوتوپ کربن ترکیبات اشباع (δ 13Csat) در برابر ترکیبات آروماتیک (δ 13Caro)، نشانگر وجود یک سنگ منشأ دریایی برای نمونه‌های مورد مطالعه در این بررسی است. استفاده از تغییرات عنصر سولفور در مقابل نسبت V/(V+Ni)و تغییرات وانادیم در برابر نیکل، مشخص کننده سنگ منشأ های مخلوط دریایی- قاره ای و شرایط نیمه اکسیژن دار برای نمونه‌های مورد مطالعه می باشد. مقادیر ایزوتوپ کربن 13ترکیبات اشباع (δ 13Csat) در کنار مقادیر ایزوپرنوئیدهای پریستان به فیتان، سن سنگ منشأ مولد نمونه‌ها را ژوراسیک بالایی تا اواخر کرتاسه تعیین نموده است که با نتایج حاصل از زیست‌نشانگرهایی همچون نسبت استران هایC28/C29 و شاخص اولئینان مطابقت دارد. نمودار ایزوپرنوئیدها در مقابل آلکان های نرمال (Pr/nC17 در مقابل Ph/nC18) نشان داد که سنگ منشأ مولد احتمالی این نمونه‌ها در محیط احیایی ته نشست یافته و از کروژن نوع II (جلبکی دریایی) و به میزان کمتر از کروژن نوعII/III مشتق شده است. این نمودار همچنین نشان داد که وجود تخریب زیستی روی نمونه‌های چشمه‌های شماره 20،29،36،31و34 اثر گذاشته است که بر اساس کروماتوگرام نمونه‌های مذکور نیز مشخص گردیده است. پارامتر اندیس ترجیحی کربن (Carbon Preference Index:CPI) در نمونه‌های مورد مطالعه بین 93/0 تا 39/1 در تغییر می باشد که نشانگر بلوغ نسبی نمونه‌های مورد مطالعه می باشد. نمودار ستاره‌ای ایجاد شده بر اساس هفت نسبت زیست‌نشانگری، نشان داده است که طرح ایجاد شده در اکثر نمونه‌های چشمه‌ها شباهتی با هم نشان نمی دهند. تنها نمونه‌های چشمه‌های 29 و 33 با هم و نمونه‌های 28 و 30 با هم شباهت نزدیکی نشان می دهند که می تواند نشان دهنده ارتباط این دو زوج چشمه با یکدیگر باشد. مقایسه الگوهای ایجاد شده از نمودارهای ستاره‌ای نشان داده است که چشمه‌های نفتی 29 و 33 با نفت مخازن ایلام و سروک و سنگ منشأ سورگاه و گرو شباهت نزدیکی دارند که می تواند نشان از ارتباط این نمونه‌ها با مخازن ایلام و سروک و همچنین سنگ منشأ سورگاه و گرو باشد.