چکیده: به منظور بررسی تأثیر باکتری های محرک رشد گیاهی و کاربرد کود شیمیایی بر رشد و خصوصیات فیزیولوژیکی گیاه دارویی شابیزک سه آزمایش بصورت مزرعه ای، گلدانی و آزمایشگاهی در پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی در حصارک کرج در سال های 1395 و 1396 انجام گردید. در آزمایشگاه جهت ارزیابی تأثیر نور در شرایط مختلف دمایی بر جوانه زنی، رشد گیاهچه و تعیین دمای کاردینال، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل دما در 7 سطح دمایی: 5 ، 10 ، 15 ، 20 ، 25 ، 30 و 35 درجه سانتی گراد به عنوان عامل اول و 3 سطح نوری: روشنایی کامل، تاریکی کامل و 8 ساعت تاریکی + 16 ساعت روشنایی به عنوان عامل دوم در رطوبت 75-70 درصد لحاظ شدند. نتایج نشان داد در محدوده دمای 25-20 درجه سانتی گراد اکثر صفات بیشترین عملکرد را داشتند. در این آزمایش همبستگی مثبت و معنی داری بین درصد و سرعت جوانه زنی با شاخص بنیه بذر و وزن خشک گیاهچه بدست آمد. دمای کاردینال بذور از سه مدل خطوط متقاطع یا دو تکه ای، مدل مسطح یا دندان مانند و مدل بتا(β) محاسبه گردید که میانگین 3، 20 و 40 در دمای مینیمم، اپتیمم و ماکزیمم بدست آمد. در هر دو آزمایش مزرعه و گلدانی، آزمایش بصورت فاکتوریل و بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام -شد. تیمارهای آزمایش شامل عدم استفاده از باکتری های محرک رشد (شاهد)، سودوموناس، ازتوباکتر، سودوموناس+ ازتوباکتر و تیوباسیلوس+گوگرد به عنوان عامل اول و تیمار کود شیمیایی در سه سطح شامل: عدم مصرف کود شیمیایی یا شاهد ، 50% کود توصیه شده و 100% کود توصیه شده به عنوان عامل دوم بودند. نتایج نشان داد در آزمایش گلدانی بیشترین حجم، قطر و وزن خشک ریشه در تیمار ازتوباکتر با 50% کود شیمیایی توصیه شده بدست آمد. بیشترین میزان آتروپین و اسکوپلامین در برگ به ترتیب 19/58 و 7/77 میلی گرم بر گرم ماده خشک در تیمار عدم تلقیح باکتری با 50% کود توصیه شده حاصل شد. بالاترین میزان آتروپین ریشه برابر 7/69 میلی گرم بر گرم ماده خشک مربوط به تیمار تیوباسیلوس+گوگرد با 100% کود شیمیایی توصیه شده بود. و بیشترین میزان اسکوپولامین ریشه (5/69 میلی گرم بر گرم ماده خشک) در تیمار عدم تلقیح با 50% کود توصیه شده مشاهده شد. در آزمایش مزرعه ای تیمار برتر تیمار سودوموناس بود. حداکثر عملکرد کل گیاه از تیمار سودوموناس با 100% کود شیمیایی توصیه شده بدست آمد. بالاترین سطح آتروپین و اسکوپلامین برگ به ترتیب 27/5 و 10/4 میلی گرم بر گرم ماده خشک مربوط به تیمار سودوموناس با 50% کود توصیه شده و تیمار عدم استفاده از کود زیستی با 50% کود شیمیایی توصیه شده بود. در این بین بیشترین حداکثر میزان آتروپین ریشه (11/5 میلی گرم بر گرم ماده خشک) مربوط به تیمار سودوموناس با عدم استفاده از کود شیمیایی توصیه شده بود و بیشترین میزان اسکوپولامین ریشه (5/69 میلی گرم بر گرم ماده خشک) در تیمار سودوموناس با 100% کود توصیه شده مشاهده شد.