چکیده: با توجه به افزایش تغییرات اقلیمی، سامانه‌های منابع آب باید توانایی سازگاری با تغییرات را به‌صورت درون‌زا داشته باشند. از طرفی، یکی از مؤلفه‌های اصلی در یک ساختار سازگار، یادگیری آن در برخورد و مقابله با تغییرات است. به عبارتی، یادگیری، پیش‌شرط پاسخ‌گویی به تغییرات و پاسخ‌گویی باعث سازگاری سامانه می‌شود. در این باره تحقیق حاضر به بررسی ساختار اکولوژیکی-اجتماعی بخش بوژگان با استفاده از چارچوب یادگیری اجتماعی پرداخته است. این ارزیابی از دو منظر مؤلفه‌های فرآیند یادگیری شامل درک وابستگی متقابل، اعتماد، عدالت، تعامل و مؤلفه‌های خروجی یادگیری شامل حلقه‌های یادگیری، وسعت، جهت و گرایش مورد ارزیابی قرار گرفتند. با توجه به هدف تحقیق، در ابتدا تغییرات آبی موجود در سامانه نهادی بخش بوژگان مشخص شدند؛ سپس ذی‌نفعان و ذی‌مدخلان موجود در مسئله با استفاده از روش گلوله‌برفی در دو بخش نهادهای رسمی و غیررسمی شناسایی شدند. در ادامه، اطلاعات کیفی درون نهادهای رسمی و غیررسمی با استفاده از مصاحبه نیمه‌ ساختاریافته جمع‌آوری شده و تحلیل‌های لازم در قالب چارچوب یادگیری اجتماعی و روش تحلیل محتوای کیفی انجام گرفت. در بخش نهادهای رسمی ارزیابی‌ها نشان داد که در شکل‌گیری و ایجاد ظرفیت یادگیری اجتماعی درون نهادهای رسمی سیاست‌های موجود نسبت به مؤلفه‌های فرآیند از جایگاه بالاتری برخوردار هستند. در واقع در این نهادها رویکردها و قوانین بالادستی مشخص‌کننده وضعیت بودند. همچنین نتایج مؤلفه‌های خروجی در دو نهاد رسمی نشان داد که هر دو نهاد از سطح یادگیری حلقه یگانه برخوردار بوده؛ ولی اداره جهاد کشاورزی از ظرفیت یادگیری بالاتری برخوردار بود. در بخش نهادهای غیررسمی بررسی‌ها نشان داد که مؤلفه‌های فرآیند درون روستاها از تنوع بالایی برخوردار است. به این ترتیب در عمده روستاها کشاورزان وابستگی خود را بیشتر به نهادهای رسمی بروز دادند؛ اما در مؤلفه اعتماد در عمده روستاها اعتماد درون‌نهادی سطح قوی‌تری نسبت به اعتماد بین نهادی داشت. در بررسی مؤلفه عدالت مشخص شد که باور به عدم عدالت در برخی از روستاها وجود دارد. در حالت کلی تعامل بین کشاورزان کم بوده؛ اما این سطح نسبت به تعامل با نهاد رسمی بیشتر بود. نتایج مؤلفه‌های خروجی نشان داد که به جز اندک روستاهایی، عمده روستاها از یادگیری حلقه یگانه تبعیت می‌کنند و بدین واسطه گرایش یادگیری در این روستاها به سمت تخریب منابع آب در حال حرکت است. نکته جالب مؤلفه وسعت یادگیری در روستاها بود که با توجه به ساختار موجود در سامانه دارای سطح فردی بود. البته بررسی‌های مؤلفه جهت یادگیری هم نشان از تفاوت بین روستاها داشت.