چکیده: استفاده از ماشین های حفاری مکانیزه تمام مقطع تونل به علت سرعت بالای حفاری، تأثیر کم بر محیط در برگیرنده تونل و همچنین سطح ایمنی بالا به سرعت در حال افزایش می باشد. با نظر به روند افزایشی استفاده از این ماشین ها، یکی از مسائل مهم و مؤثر در عملکرد آنها در توده سنگ های درزه دار، حفرپذیری می-باشد. با توجه به اینکه حفرپذیری توده سنگ درزه دار به عنوان مؤلفه جامعی که منعکس کننده تعامل بین توده سنگ و ابزار برشی می باشد لذا با نرخ نفوذ ماشین های حفاری مکانیزه تمام مقطع تونل در ارتباط بوده و عوامل مؤثر در نرخ نفوذ، بر حفرپذیری نیز تأثیر دارند. از مهمترین این عوامل دو مشخصه درزه ها (زاویه صفحه درزه و فاصله داری) می باشد. در این تحقیق بر اساس بانک داده تشکیل شده از پروژه های تونل های انتقال آب کرمان (قطعه شمالی) و زاگرس (قطعه 2) در ایران، تونل انتقال آب کویینز در نیویورک و تونل ماروشی- واکولا در هند به بررسی تأثیر دو خصوصیت هندسی درزه ها در حفرپذیری توده سنگ درزه دار پرداخته شده است. در مرحله اول با توجه به در دسترس بودن داده های سیستم ثبت داده ماشین حفار تونل انتقال آب کرمان، به بررسی تأثیر مجزا و تلفیقی سه مشخصه درزه (زاویه صفحه درزه، فاصله داری و تداوم) بر نرخ نفوذ پرداخته شده است. نتیجه بیانگر ارتباط مستقیم تداوم درزه با حفرپذیری توده سنگ درزه دار می باشد. همچنین با افزایش تداوم درزه، تأثیر ضریب خردشدگی کل به عنوان یک ضریبی که بیانگر تأثیر توأم زاویه صفحه درزه و فاصله داری می باشد، در نرخ نفوذ بیشتر می شود. با توجه به در دسترس بودن دو مؤلفه زاویه و فاصله داری درزه ها در پروژه های تشکیل دهنده بانک داده، به بررسی تأثیر هر کدام از این عوامل بر حفرپذیری سپس به تأثیر توأمان هر دو مؤلفه با استفاده از ضریب خردشدگی کل پرداخته شده است. نتایج نشان دهنده این است که با افزایش ضریب خردشدگی کل ، حفرپذیری نیز افزایش می یابد. بر اساس سیستم رده بندی تعداد درزه در واحد حجم، شاخص حفرپذیری نیز به سه رده تقسیم گردیده است. در ادامه بر روی پنج نمونه سنگ از مقطع های مختلف قطعه شمالی تونل انتقال آب کرمان، آزمایش نفوذ پانچ انجام سپس بر اساس اطلاعات ثبت شده در سیستم ثبت داده دستگاه آزمایش و سیستم ثبت داده ماشین حفار، با استفاده از ضریب همبستگی اسپرمن، همبستگی بین داده ها مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که بین نسبت نیرو به جابجایی در آزمایش با شاخص حفرپذیری واقعی همبستگی وجود دارد که بر این اساس رابطه ای با ضریب همبستگی 68/0 ارائه شده است. در ادامه با توجه به اینکه در رابطه جدید تأثیر دو خصوصیت هندسی درزه ها (زاویه صفحه درزه و فاصله داری) لحاظ نشده لذا از ضریب خردایش کل برای لحاظ کردن تأثیر این دو خصوصیت استفاده شده است. بر این اساس یک شاخص حفرپذیری برای توده سنگ ارائه شده که ضریب همبستگی آن 78/0 می باشد. همچنین موضوع تأثیر دو مشخصه درزه ها بر حفرپذیری با استفاده از مدلسازی عددی به کمک نرم افزار آباکوس مورد بررسی قرار گرفته است. در این مدلسازی آزمایش برش خطی مدل و به مقایسه میانگین تغییرات نیروی عمودی و غلتشی حاصل از مدل با نتایج به دست آمده در آزمایشگاه و همچنین مدل تئوری CSM پرداخته شده است. آنچه که در این مقایسه مشهود است، اختلاف کمتر بین نتایج حاصل از مدلسازی با نتایج آزمایشگاهی نسبت به مدل تئوری CSM وجود دارد. سپس درزه هایی با شیب های صفر، 15، 30، 45، 60، 75 و 90 و فاصله داری های 100، 200، 300، 400، 500، 600، 700، 800 و 900 میلی متر در به مدل اضافه گردیده است. نتایج بیانگر این است که درزه با زاویه بین 40 تا 65 درجه نیروی عمودی و غلتشی کاهش یافته لذا انتظار افزایش حفرپذیری توده سنگ درزه دار وجود دارد. در صورتی که در زوایه بین 40 تا 65 درجه علاوه بر تأثیر زاویه، تأثیر فاصله داری را نیز لحاظ کنیم، مشاهده می شود که با افزایش فاصله داری نیروی عمودی و غلتشی افزایش لذا حفرپذیری توده سنگ درزه دار کاهش می یابد.