چکیده: پیشرفت صنعت و کشاورزی به طور فزآینده‌ای دارای پیامدهایی برای حفظ محیط است از مهمترین این پیامدها می‌توان به ورود بی‌رویه‌ی عناصر سنگین به چرخه‌ی زیستی اشاره کرد فلزاتی مانند سرب، نیکل و روی که خسارات جبران ناپذیری از خود باقی می‌گذارند. گیاه پالایی یکی از راههای خارج کردن این عناصر از محیط است. در این راستا آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در گلخانه دانشگاه شاهرود اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل سرب در سه سطح (0) شاهد،100 و 200 (میلی‌گرم بر کیلو‌گرم خاک) ،کلات EDTA در دو سطح(0) شاهد ، 5 (میلی‌مول بر کیلو‌گرم خاک) و اسید سیتریک محلول در دو سطح (0) شاهد و 1 (گرم بر کیلوگرم خاک) بودند که بر روی سه گیاه سورگوم، تاج‌خروس و آفتابگردان مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تیمار سرب سیب کاهش معنی‌داری در وزن تر اندام هوایی و وزن خشک ریشه و اندام هوایی، کاهش ارتفاع و میزان کلروفیل کل در گیاه سورگوم گردید و حضور اسید سیتریک و کلات EDTAسبب افزایش میزان این صفات شد. در گیاه تاج‌خروس سرب سبب کاهش کلروفیل کل وزن تر اندام هوایی در گیاه شد نتایج در مورد گیاه آفتابگردان مشابه گیاه سورگوم بود و در این بین اسید سیتریک سبب کاهش بیوماس خشک کل در این گیاه شد. همچنین در سایر صفات کلاتEDTA سبب افزایش میزان غلظت سرب ریشه ، سرب در اندام هوایی ، فاکتور انتقال و ضریب تغلیظ زیستی در گیاه تاج‌خروس شد و در گیاه آفتابگردان سبب افزایش میزان غلظت سرب ریشه، محتوای سرب، فاکتور انتقال و ضریب تغلیظ زیستی شد درحالی‌که در گیاه سورگوم تنها سبب افزایش فاکتور انتقال در گیاه شد. حضور اسید سیتریک نیز سبب کاهش غلظت سرب در ریشه گیاه تاج‌خروس و افزایش محتوای سرب در این گیاه و کاهش محتوای سرب در گیاه آفتابگردان شد و باعث کاهش شاخص تحمل در گیاه تاج‌خروس و آفتابگردان گردید. در استفاده توام اسید سیتریک و کلات EDTA افزایش غلظت سرب در ریشه گیاه تاج‌خروس و آفتابگردان و افزایش شاخص تحمل در گیاه سورگوم مشاهده شد.