چکیده: منابع آب زیرزمینی از جمله مهم‌ترین منابع آب مورد استفاده در کشاورزی و شرب به حساب می‌آیند و به این علت ارزیابی کیفیت هیدروشیمیایی آنها اهمیت زیادی دارد. مطالعه حاضر به منظور ارزیابی هیدروژئوشیمی زیست‌محیطی منابع آب زیرزمینی دشت مزج- جیلان (استان سمنان) انجام گرفته است. برای این منظور تعداد 13 نمونه آب از چاه‌های مختلف در کل گسترده دشت برداشت گردید. غلظت یون‌های اصلی و پارامترهای فیزیکوشیمیایی از محل تغذیه به سمت تخلیه آبخوان و در جهت شیب هیدرولیکی افزایش یافته است به جز نمونه‌های نزدیک به رود کال شور که روند متفاوت را نشان می‌دهد. با توجه به تغییرات مکانی پارامترها و ارزیابی شاخص اشباع‌شدگی کانی‌های اصلی و همچنین محاسبه برخی نسبت‌های یونی، مشخص شد که انحلال کانی‌های تبخیری و وجود رود کال شور مهم‌ترین عامل کنترل‌کننده ویژگی‌های هیدروشیمیایی منابع آب زیرزمینی دشت مزج- جیلان است. فرآیندهای غالب کنترل‌کننده ترکیب شیمیایی آب در منطقه مورد مطالعه، انحلال، تبادل یونی طبیعی و احتمالاً مخلوط‌شدگی ارزیابی گردید. براساس نمودار پایپر، دروو و استیف، تیپ آب برای 7 نمونه کلروره، برای 5 نمونه سولفاته و برای یک نمونه بی‌کربناته است. رخساره آب 8 نمونه کلسیک و برای 5 نمونه سدیک است. به منظور ارزیابی اثر فعالیت‌های کشاورزی بر کیفیت آب زیرزمینی، غلظت نیترات تعیین گردید که مقادیر نیترات (به طور میانگین 5.82 میلی‌گرم بر لیتر) همگی زیر حد مجاز به دست آمد. نتایج حاصل از تحلیل آماری داده‌های هیدروشیمیایی شامل همبستگی پیرسون و روش خوشه‌بندی سلسله مراتبی نیز نشان داد که یون‌ها و پارامترهای هیدروشیمیایی از نظر شباهت و رتبه‌بندی آماری به دو گروه تقسیم می‌شوند: گروه اول شامل سدیم، کلسیم، منیزیم، کلر، سولفات، سختی کل، هدایت الکتریکی و گروه دوم شامل بی‌کربنات و pH می‌باشند. این گروه‌بندی داده‌ها نشان‌دهنده مشابه بودن رفتار هیدروشیمیایی عناصر با منشأ یکسان در منابع آب زیرزمینی دشت مزج-جیلان است.