چکیده: کمربند متالوژنی ارومیه-دختر به صورت یک نوار ماگمایی- آتشفشانی، در شمال زون سنندج - سیرجان واقع شده است. کمربند مذکور حاوی ذخایر و پتانسیل های عمده و بزرگی از مس پورفیری شامل معادن سونگون، دالی، سرچشمه، کهنگ، مسجد داغی، میدوک، مزرعه، چهارگنبد می باشد. به منظور اکتشاف ذخایر پنهان و عمیق کانی سازی شده در این کمربند نیازمند روش های بهینه می باشیم که کاستی های روش های پیشین (زونالیته) را نداشته باشند. در توسعه روش های ژئوشیمی معادن، آشکارسازی آنومالی های لیتوژئوشیمیایی، تفکیک آنها، تشخیص آنومالی های چندسازندی و تعیین محل بهینه نقاط حفاری اکتشافی یکی از چالش های اساسی محسوب می گردد. شاخه ژئوشیمی معادن و مدل های اکتشافات ژئوشیمیایی بر اساس تئوری زونالیته ژئوشیمیایی عناصر از گذشته تاکنون برای تشخیص ذخایر پنهان مورد استفاده بوده است. اما این روش با کاستی هایی همراه است، بنابراین در این تحقیق با استفاده از روش های ژئوشیمی معادن، دو روش جدید برای تشخیص آنومالی های پنهان ارائه شده است. در این رساله مدل گرادیان غلظت ژئوشیمیایی عناصر شاخص و زونالیته آنها، همچنین مدل سینگیولاریتی شاخص زونالیته در ارزیابی آنومالی های ژئوشیمیایی کمربند ارومیه- دختر به کار گرفته شده است. روش سینگیولاریتی با تعیین محل غنی شدگی شاخص زونالیته، آنومالی‌های ضعیف پنهان را مشخص می کند و روش گرادیان غلظت نیز به خوبی قادر است کانی سازی پنهان اقتصادی را از کانی سازی پراکنده تفکیک کند. برتری مهم روش گرادیان غلظت نسبت به روش زونالیته این است که بر خلاف روش زونالیته، نیازی به استفاده از مدل و مقایسه با ذخایر مشابه (بانک اطلاعات) نیست. همچنین این روش مقادیر سین ژنتیک را نسبت به سایر روش های تحلیل و پردازش داده-های ژئوشیمیایی به خوبی کاهش می دهد. این روش ها در دو بخش از کمربند ارومیه دختر (زون ارسباران و زون کرمان) مورد ارزیابی قرار گرفتند. در زون ارسباران مناطق شناخته شده سونگون به عنوان یک آنومالی پنهان و آستامال به عنوان آنومالی پراکنده بررسی شدند و الگوی مورد نظر بر اساس این دو منطقه استخراج شد. سپس این الگو در منطقه جبال بارز و منطقه کرور واقع در بخش جنوبی کمربند ارومیه دختر (زون کرمان) مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج سینگیولاریتی شاخص زونالیته مقادیر کوچک تر از 2 برای این شاخص بیانگر غنی شدگی شاخص زونالیته و مقادیر بزرگتر از 2 برای آن تهی شدگی شاخص زونالیته را نشان می-دهد. همچنین بر اساس روش گرادیان غلظت در صورتی که مقدار گرایان عناصر فوق کانساری از گرادیان عناصر تحت کانساری بزرگ تر باشد کانی سازی از نوع پنهان است و برعکس اگر مقدار گرادیان عناصر فوق کانساری از گرادیان عناصر تحت کانساری کوچک تر باشد کانی سازی از نوع پراکنده و دروغین می باشد.