چکیده: انتخاب مکان مناسب برای یک فعالیت در سطح یک کشور، استان یا شهر یکی از تصمیم های اساسی برای انجام یک طرح گسترده است که نیازمند تحقیق از دیدگاه های مختلف می باشد. به منظور مکان یابی باید حجم زیادی از اطلاعات جمع آوری، ترکیب و تجزیه و تحلیل شوند تا ارزیابی صحیحی صورت پذیرد. معدن سنگ آهن سنگان در استان خراسان رضوی (شمال شرقی ایران) در فاصله ۳۰۰ کیلومتری جنوب شرقی مشهد و ۱۶ کیلومتری شمال شهر سنگان از توابع شهرستان خواف، در منطقه ای به عرض جغرافیائی ′۲۴ و˚۳۴ و طول جغرافیایی ′ ۱۶ و˚۶۰ واقع شده است. با توجه به تأمین مواد اولیه دو واحد 800 هزار تنی احیا مستقیم مجتمع فولاد خراسان مجموعاً به میزان 6/1 میلیون تن ظرفیت فاز اول 6/2 میلیون تن گندله در سال به فولاد خراسان اختصاص یافته و در راستای برنامه های افزایش تولید فولاد کشور و تأمین خوراک کارخانه های فولادسازی در دیگر شهرهای استان و کشور، ظرفیت فاز دوم نیز به میزان 6/2 میلیون تن گندله در سال (با احتساب فاز اول جمعاً 2/5 میلیون تن) تعیین شده است. بنابراین برای تأمین 6/2 میلیون تن گندله فاز 2 نیاز به یک کارخانه فرآوری سنگ آهن علاوه بر کارخانه فاز 1 معدن سنگان در این معدن نیاز می باشد که تعیین محل مناسب این کارخانه از اساسی ترین کارهای توسعه فاز 2 می باشد. در این تحقیق برای انتخاب محل کارخانه فرآوری فاز 2 و سد باطله معدن سنگان ابتدا اثرات احداث و بهره برداری کارخانه فرآوری و سد باطله بر منطقه مورد مطالعه بررسی شده و پس از شناخت عوامل مؤثر در انتخاب محل کارخانه فرآوری و سد باطله و آشنایی با تکنیک های مختلفی که توانایی تصمیم گیران را برای تعیین محل مناسب برای این مکان ها افزایش می دهند، با کنار هم قرار دادن این عوامل و روش ها و همچنین استفاده از نرم افزارهای مناسب اقدام به مکان یابی محل های مناسب برای کارخانه و سد باطله، معدن سنگ آهن سنگان کرده و در نهایت نتایج حاصل از عملیات مکان یابی به صورت خروجی نمایش داده شد. برای انتخاب محل کارخانه ابتدا منطقه مناسب برای احداث کارخانه با استفاده از GIS تعیین شده است که از روش همپوشانی نقشه ها برای تعیین محل کارخانه بهره گرفته شد. پس از مشخص شدن منطقه احداث کارخانه، به منظور تعیین محل کارخانه در منطقه مذکور با بررسی عوامل زیربنائی مؤثر در انتخاب محل احداث کارخانه، سه محل احتمالی برای احداث کارخانه مشخص شد. در مرحله بعد با توجه به عوامل مختلفی همچون نزدیکی به معدن، کارخانه و سایت اداری، استفاده از امکانات موجود، فاصله تا راه آهن، فاصله تا سد باطله، استفاده از تأسیسات زیربنایی کارخانه فاز1، نزدیکی به منابع آب، فاصله تا پست برق، قرار نداشتن در مسیر باد، دارای شیب مناسب برای پمپ باطله به سد باطله، نزدیکی به راه اصلی معدن، میزان خاکبرداری برای تسطیح زمین، طول نوارنقاله (فاطله از سنگ شکن)، نزدیکی به کارگاه ها و امکانات و با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره فازی گزینه برتر انتخاب شده است. همچنین برای تعیین محل سد باطله دو گزینه A و B با توجه به 4 معیار ارزیابی شدند که در نهایت انتخاب گزینه مناسب با استفاده از روش AHP فازی صورت گرفت.