چکیده: جایابی قطعات و چیدمان موضوعی است که از سال‌ها پیش موردتوجه قرار گرفته است. این مسئله بر روی اینکه چگونه اشیا در یک فضای محدود منطقی تحت قیود مشخص قرار بگیرند مطالعه می‌کند. از نظر تئوری مسائل چیدمان از نوع‎ NP-Complete‎ هستند. با این نوع مسائل در بسیاری از رشته‌های مهندسی مواجه می‌شویم و از اهمیت زیادی برخوردار هستند و در زمینه‌های کاربردی مختلف مثل طراحی چیدمان ماژول‌های فضاپیما، تجهیزات ماشینی و کارخانه‌ای، سیستم‌های حفاری دریایی، حمل و نقل، وسایل نقلیه و ربات مورد‏نیاز هستند. این مسائل معمولاً به طور مستقیم برخی شاخص‌های انجام طراحی، از جمله قابلیت اطمینان و اقتصاد را تحت تأثیر قرار می‌دهند. از جمله کاربردهای این مسائل نیز می‌توان در جایابی و مسیریابی قطعات روی بردهای مداری بهره برد. امروزه استفاده از مدارهای چاپی در صنعت به سرعت رو به پیشرفت است و ابعاد این بردها روز به روز کوچک‌تر می شود. در نتیجه نیاز به نرم‌افزارهایی برای طراحی خودکار و بهینه‌ی این بردها وجود دارد.‎ در این پایان‌نامه با استفاده از الگوریتم بهینه‌ سازی ازدحام ذرات که این الگوریتم از هوش جمعی بهره می‌برد، اهدافی همچون کوچک کردن فضای برد از طریق کاهش سیم‌بندی‌ها و نزدیک کردن قطعات به هم مدنظر قرار گرفته است. برخی محدودیت‌های اضافی از جمله قیدهایی برای تعادل، اتصال و حالت‌های مجاور هم یا متوالی در نظر گرفته می‌شود. در نظر گرفتن همه‌ی قیدها و محدودیت‌های مدنظر از جمله چالش‌های پیش روی این مسئله است، چرا که با زیاد شدن قیدها احتمال دور شدن از جواب بهینه زیاد می‌شود و نیز اجرای الگوریتم به زمان بیشتری نیاز دارد. یافتن ارتباطی منطقی بین اهداف و پیاده‌سازی ریاضی توابع مربوط به آن‌ها بسیار پیچیده است. نتایج نشان می‌دهد این الگوریتم با در نظر گرفتن هدف‌ها و قیدهای درست، در حل مسئله‌ی جایابی به خوبی عمل می‌کند. در اینجا آزمایش‌هایی از قبیل ترکیب این الگوریتم با عملگر جهش برای بهبود نتایج و همچنین ترکیب با الگوریتم ژنتیک نیز صورت گرفته است. همچنین مقایسه‌ای بین عملکرد الگوریتم موردنظر با یک الگوریتم ترکیبی HGAPSO‎ صورت گرفته است.